Ölkədə yetişdirilən meyvə-təvəz daxili tələbatı tam ödəyir? - AÇIQLAMA

Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoru ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təminatında və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsində böyük əhəmiyyət daşıyır. Ölkə istehsal etdiyi meyvə-tərəvəzlə regionda aparıcı ixracatçılardan biri kimi mövqeyini möhkəmləndirib. Rusiya, Yaxın Şərq və başqa hədəf bazarlara ixrac edilən məhsullar qeyri-neft sektorunun inkişafına birbaşa təsir edir, həmçinin valyuta gəlirlərini artırır. Bu vəziyyət fermerlərin gəlirlərini yüksəldir və kənd təsərrüfatında dayanıqlı istehsal modelinin formalaşmasına şərait yaradır.

Azərbaycan Meyvə-Tərəvəz İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası İB-nin sədri Bəşir Quliyev bildirir ki, ölkədə əkilib-becərilən meyvə-tərəvəzin əksər hissəsi ixrac yönümlüdür. Bu fakt onu göstərir ki, yerli istehsal daxili bazarda tələbatı tamamilə ödəyir, hətta ixrac üçün də artıq məhsul istehsal olunur. B.Quliyev qeyd edib ki, əgər eyni meyvə növləri xaricdən idxal olunsa, yerli sahibkarın əlindəki məhsul artıqlığına səbəb olar. Bu səbəbdən yerli məhsul bolluğu olan sahələrdə idxala ehtiyac qalmır.

Meyvə-tərəvəz məhsullarının bazar qiymətləri ötən illərə nisbətən müəyyən qədər qalxıb. Assosiasiya sədri bu artımı dünyada müşahidə edilən ümumi inflyasiya ilə əlaqələndirir. Qiymət artımı təkcə satışa çıxarılan məhsulları yox, həm də istehsal xərclərini əhatə edir. O, gübrə və tinglərin qiymətlərinin bahalaşdığını qeyd edib. B.Quliyev vurğulayır ki, xərclərin artım nisbəti satış qiymətinin artım nisbətindən daha çoxdur. Yəni, xərclər daha sürətlə artır, amma satış qiyməti rəqabət mühitinə və böyük istehsal həcminə görə eyni sürətlə arta bilmir. Bu hal kənd təsərrüfatında rentabelliyin (gəlirliliyin) ildən-ilə aşağı düşməsinə səbəb olur. Bəşir Quliyev əlavə edib ki, dövlətin bağçılıq sektoruna verdiyi böyük dəstək sayəsində Azərbaycanda meyvə-tərəvəz qiymətləri qonşu dövlətlərin bazarları ilə müqayisədə ən sərfəli səviyyədə qalır. Qiymətlərin növbəti ildə artacağını indidən demək mümkün deyil, çünki bu, iqlim, iqtisadi vəziyyət və qonşu ölkələrin tənzimləmələri kimi fərqli detallardan asılıdır.

Hazırda Azərbaycan Rusiya, Polşa, Belarusiya və Ərəb körfəzi ölkələrinə meyvə-tərəvəz ixrac edir. Təbii ki, ixracın əsas hissəsi Rusiya bazarlarının payına düşür, lakin ixrac qiymətlərində də əlavə artım gözlənilmir. Son illərdə dövlət bağçılıq və istixanaçılıq sahələrinin, eyni zamanda ixrac yönümlü məhsul istehsalının artırılmasına xüsusi diqqət yetirir. Bu səbəbdən Azərbaycan qonşu istehsalçı ölkələr arasında yaranan tələbatı ilk ödəyən ölkə ola bilir. B.Quliyev Rusiyaya meyvə-tərəvəz ixracında Azərbaycanın bir çox rəqiblərdən daha üstün bazar payına malik olduğunu deyir. Əsas rəqiblərdən biri Türkmənistan olsa da, həmin ölkədə istixana sektoru 2021-ci ildən inkişaf etdirilməyə başlanıb. Azərbaycan isə bu prosesə 2011-ci ildə başladığına görə, yerli müəssisələr daha güclüdür və rəqabət qabiliyyəti daha yüksəkdir. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına əsasən, 2025-ci ilin yanvar-oktyabr ayları ərzində Azərbaycandan 660.5 min ton meyvə-tərəvəz ixrac edilib, bunun dəyəri 695.4 milyon ABŞ dolları olub. Əsas ixrac məhsulları arasında pomidor, meşə fındığı, xurma, alma, kartof və nar yer alıb.