Azərbaycanda meyvə bağlarının aqrar sığortası mövsümü başlayır

Aqrar Sığorta Fondu (ASF) 2025-2026-cı illər əkin mövsümü üçün meyvə bağlarının sığortalanma dövrünün başladığını elan etdi. Azərbaycanda dövlət dəstəyi ilə həyata keçirilən bu sığorta mexanizmi ümumilikdə 41 fərqli bitki və bitki məhsulunu əhatə edir. Ölkədə kənd təsərrüfatına marağın artması səbəbindən hər il minlərlə hektar yeni meyvə bağları salınır. Meyvələr daxili bazarı təmin etməklə yanaşı, həm də xarici ölkələrə satılaraq böyük vəsait gətirən mühüm ixrac məhsuludur. Bu sahədə on minlərlə fermer və yerli əhali çalışır.

Məhz buna görə də, meyvə məhsulları aqrar sığorta siyahısında xüsusi yer tutur. Hazırda bu sistem vasitəsilə 21 növ meyvə bağı sığortalanır. Fermerlər üçün sığortanın çox sərfəli olmasının əsas səbəbi dövlətin 50%-lik dəstəyidir. Fermer sığorta haqqının yalnız yarısını ödəyir, digər yarısını isə dövlət öz üzərinə götürür. Bu, kənd təsərrüfatı istehsalçılarının risklərini xeyli azaldır və onların iqtisadi dayanıqlığını gücləndirir.

Aqrar sığorta çərçivəsində meyvə bağları geniş bir risk spektrindən qorunur. Bu risklərə dolu, qasırğa, fırtına, sel, subasma, leysan yağışları, şaxtavurma (donvurma) və normadan artıq qar daxildir. Həmçinin, vəhşi heyvanların hücumu, üçüncü şəxslərin hərəkətləri, yanğın və dolu yağması nəticəsində yaranan keyfiyyət itkiləri də sığortalanır. Sığorta sistemi, eyni zamanda, bitki xəstəlikləri, zərərvericilər, təhlükəli ziyanvericilərin yayılması, zəlzələ, torpaq sürüşməsi və ildırım kimi təbii fəlakətlərdən yaranan riskləri də əhatə edir. Aqrar Sığorta Fondu hazırda 21 növ meyvə bağını sığorta edir.

Buraya alma, armud, şaftalı, ərik, gilas, albalı, nar, alça, çiyələk, fındıq, qoz, badam, gavalı, heyva, xurma, limon, naringi, portağal, ting, üzüm və zeytun kimi mühüm kənd təsərrüfatı məhsulları aiddir. Hadisə baş verdikdə dəymiş zərər müstəqil ekspertlər tərəfindən qiymətləndirilir, daha sonra Fond fermerə zərəri qarşılayır. Zərərə görə ödəniş edilərkən azadolma məbləği də nəzərə alınır.

Aqrar sığortanın fermerlər üçün xərci olduqca aşağıdır. Məsələn, 1000 manat dəyərində meyvənin baza zərfi ilə sığortalanması fermerə cəmi 10-25 manata başa gəlir. Əgər bağda 10 min manatlıq məhsul varsa, bu bağın ümumi sığortası təxminən 100-250 manat civarında olur. Fermerlər əlavə ödənişlə şaxtavurma, dolu nəticəsində keyfiyyət itkisi və bitki xəstəlikləri kimi digər risklərdən də qorunma əldə edə bilərlər. Meyvə bağı sahibləri meyvələrdən əlavə, ağacları və tingləri də ayrı-ayrılıqda sığorta edə bilərlər. Əgər sığortalanmış hadisə nəticəsində meyvə ağacı məhv olarsa, fermerə həmin ağacın 3 illik meyvəsinin dəyəri ödənilir. Bu uzunmüddətli zərərdən qorunma vacibdir, çünki bir ağacın sığorta tarifi cəmi 0,83% təşkil edir.

Aqrar Sığorta Fondunun bağlar üzrə sığorta ödənişləri sürətlə artır. 2023-cü ildə meyvə bağları üzrə cəmi 39 min manat ödəniş edilmişdi. 2024-cü ildə bu məbləğ kəskin artaraq 720 min manata çatdı. 2025-ci ilin ilk doqquz ayında isə artıq 159 min manat ödənilib və ödənişlər hər gün artmaqdadır. İndiyə qədər olan hadisələr göstərir ki, meyvə bağlarına ən çox zərər vuran amillər fırtına, dolu, şaxtavurma və sel-subasmadır. Bu statistika fermerlər üçün riskləri idarə etməkdə sığortanın artan aktuallığını bir daha təsdiqləyir.