Kəlbəcərin bərpası Azərbaycanın quruculuq əzminin ən möhtəşəm ifadəsidir - Xanlar Fətiyev

Bu gün Kəlbəcər rayonunun işğaldan azad edilməsinin 5-ci ili tamam olur. 2020-ci il noyabrın 25-də Kəlbəcərin ordumuzun nəzarətinə keçməsi Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı Zəfərin siyasi müstəvidə təsdiqini tapan növbəti uğuru idi. Cənab Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin hərbi-siyasi qətiyyəti nəticəsində 5 il əvvəl bu tarixdə daha bir rayonumuz azadlığına qovuşdu.

Kəlbəcər dağlar qoynunda yerləşən, əsrarəngiz təbiətə və zəngin mədəni irsə malik olan, qədim yurd yerlərindən biridir. Rayonun toponimi qədim türk dilində "çay üstündə qala" deməkdir. Ərazidə aşkar edilmiş 30 min ildən çox tarixi olan yaşayış məskənləri, 6 min il yaşı olan qaya təsvirləri, o cümlədən, qədim türk əlifbası nümunələri bu diyarın xalqımızın əzəli yurdu olduğunu sübut edir. Təəssüf ki, Kəlbəcər 1993-cü ilin aprelində işğal altına düşdü. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu işğal o vaxtkı rəhbərliyin pis əməllərinin nəticəsi idi. Laçından sonra Kəlbəcərin də işğal edilməsi Ermənistanla Qarabağ arasında coğrafi bağlantını gücləndirdi, bu da düşmənə sonrakı işğal planlarını həyata keçirmək üçün əlavə imkanlar yaratmışdı.

İşğal zamanı 511 nəfər mülki vətəndaşımız öldürüldü, 321 nəfər isə əsir götürüldü və ya itkin düşdü. Rayon sakinləri məcburi köçkünə çevrilərək respublikanın 56 rayonunda müvəqqəti məskunlaşmalı oldular. İşğal nəticəsində onlarla tarixi-mədəniyyət abidəsi, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116 kitabxana, 9 xəstəxana və yüzlərlə inzibati bina dağıdıldı və talan edildi. Rayonun milyardlarla manat dəyərində sərvəti Ermənistana daşındı. Ermənistanın bu işğalı beynəlxalq səviyyədə narahatlıqla qarşılanmışdı. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il 30 aprel tarixli 822 saylı Qətnaməsi işğalçı qüvvələrin Kəlbəcərdən və bütün digər işğal olunmuş rayonlardan dərhal çıxarılmasını tələb etsə də, Ermənistan bu tələbləri yerinə yetirmədi. 2020-ci ilin noyabrında Üçtərəfli Bəyanata uyğun olaraq, Kəlbəcər azad edildi. Rayonu boşaldan zaman ermənilər evlərə və bağlara od vuraraq barbar davranışlarını bir daha nümayiş etdirdilər. Bu vəhşiliklər erməni vandalizmini bütün dünyaya göstərdi.

Kəlbəcər azad olunandan sonra Prezident İlham Əliyev rayonun bərpa ediləcəyinə və həyatın oraya qayıdacağına söz vermişdi. Dövlət başçısı işğaldan azad olunandan bu yana Kəlbəcərə 7 dəfə səfər edib. Bu səfərlər rayondakı bərpa və quruculuq işlərinin sürətli və dinamik olduğunu göstərir. Kəlbəcər olduqca çətin təbii relyefdə yerləşsə də, soyuq havalar belə bərpa prosesini ləngitməyib. Bərpa işləri infrastrukturdan başlayıb. Rayondakı dağ çayları yaşıl enerji istehsalı üçün böyük imkanlar yaradır, buna görə də su elektrik stansiyalarının yaradılmasına xüsusi diqqət yetirilir. İndiyə kimi “Kəlbəcər-1”, “Qamışlı”, “Meydan” kimi 11 kiçik su elektrik stansiyası istifadəyə verilib ki, bu da rayonu elektrik enerjisi ilə təmin edir.

Quruculuq işlərinin əsas istiqamətlərindən biri də avtomobil yollarının tikintisidir. Hazırda icra edilən ən nəhəng layihələrdən biri 82 kilometrlik Toğanalı-Kəlbəcər-İstisu avtomobil yoludur. Bu yolun üzərində yerləşən 11,7 km-lik Murovdağ tuneli uzunluğuna görə MDB ölkələri arasında birincidir. Tikintisinin 87 faizi tamamlanan yol Kəlbəcərin sosial-iqtisadi inkişafına və turizm məkanına çevrilməsinə böyük töhfə verəcək. Kəlbəcər həm də keçmiş ittifaqda məşhur olmuş "İstisu" mineral suyunun vətənidir. Dövlətimizin quruculuq əzminin nəticəsi olaraq, "İstisu" mineral su zavodu 2024-cü ilin sentyabr ayından istifadəyə verilib. Rayonun bərpasının ən uğurlu göstəricisi isə kəlbəcərlilərin doğma yurda qayıtmasıdır. Avqust ayında Prezident İlham Əliyev Kəlbəcər şəhərində inşa edilən evlərdə yaradılan şəraitlə tanış oldu və qayıdan sakinlərə mənzillərinin açarlarını təqdim etdi. Yanşaq, Zallar və Zar kəndlərinin də təməlləri qoyulub. Kəlbəcərin bərpası və yenidən qurulması Azərbaycanın güclü quruculuq iradəsini göstərir. Xanlar Fətiyevin dediyi kimi, torpağın qədrini onun əsl sahibləri bilər.