Yeni Araşdırma: Sosial Medianın Psixi Sağlamlığa Təsiri Cüzidir və Genetik Amillərlə Bağlıdır

Sosial medianın fərdi psixi sağlamlığa təsiri ilə bağlı müzakirələr uzun illərdir ki, gündəmdən düşmür. Niderlandda aparılmış yeni və geniş miqyaslı bir tədqiqat isə bu məsələ haqqında geniş yayılmış qənaətlərə meydan oxuyur. Əkizlərin məlumatları əsasında hazırlanan araşdırmanın əsas nəticəsi odur ki, sosial mediadan istifadə ilə pis psixi sağlamlıq halları arasındakı əlaqə "cüz'i" (çox kiçik) xarakter daşıyır. Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, hətta bu kiçik əlaqənin özü də əsasən irsi, yəni genetik amillər tərəfindən formalaşır. Bu tapıntı problemin səbəbini sadəcə platformalarda görməkdən uzaqlaşaraq, fərdi bioloji fərqləri ön plana çəkir.

Bu nəticəyə gəlmək üçün alimlər Niderland Əkizlər Reyestri layihəsindən əldə edilən məlumatları dərindən təhlil ediblər. Əkizlərin öyrənilməsi elmi araşdırmalarda mühüm əhəmiyyət daşıyır, çünki bu, alimlərə ətraf mühit və genetik təsirləri bir-birindən ayırmağa imkan verir. Tədqiqatda 6,000-dən çox eynicinsli və müxtəlifcinsli əkiz iştirak edib. Onların Facebook və Snapchat kimi platformalarda sərf etdikləri vaxt (video oyunlar nəzərə alınmayıb), həmçinin narahatlıq və depressiya simptomları da daxil olmaqla, fərqli rifah göstəriciləri izlənilib. Əvvəlki bəzi işlər kimi, bu araşdırma da istifadənin artması ilə mənfi nəticələr arasında kiçik əlaqələri təsdiqlədi. Lakin aparılan detallı təhlil bu əlaqənin arxasında güclü bir genetik rol olduğunu göstərdi. Məsələn, sosial mediada daha çox vaxt keçirməyə genetik cəhətdən meylli olan şəxslər, nəticədə psixi sağlamlıqlarının pisləşməsinə də genetik olaraq daha meylli ola bilərlər. Tədqiqatçılar təxmin edirlər ki, insanların sosial mediadan istifadə tezliyindəki fərqlərin 72%-i tək genetikayla izah edilə bilər.

Tədqiqat eyni zamanda istifadə vərdişləri haqqında bəzi maraqlı nüansları da ortaya çıxardı. Psixi cəhətdən özlərini daha yaxşı hiss edən istifadəçilərin, adətən, daha çox sayda fərqli platformada gəzməyə üstünlük verdikləri müəyyən edildi. Əksinə, özünü daha pis hiss edənlərin isə daha az platformada daha tez-tez paylaşımlar etdiyi görüldü. Əlaqələrin əksəriyyəti zəif mənfi və ya təsirsiz olsa da, yüksək sosial media istifadəsi həm də həyatda daha böyük "inkişaf" və "çiçəklənmə" hissi (gündəlik fəaliyyətlərə daha yüksək maraq və bağlılıq) ilə əlaqələndirilirdi. “Behavior Genetics” jurnalında dərc olunan araşdırmanın baş müəllifi Selim Sametoğlu (Max Plank Psixolinqvistika İnstitutu), tapıntıların sosial media ilə bağlı müzakirələrə daha incə və obyektiv bir baxış təqdim etməli olduğunu söylədi. Sametoğlu vurğuladı ki, onların işi sosial medianın hər kəs üçün ya "tam yaxşı", ya da "tam pis" olduğu kimi bəsit iddialardan uzaqlaşmağa kömək edir. O, təsirlərin kiçik olduğunu və qismən fərdi genetik fərqlərlə şəkilləndiyini təkrar qeyd etdi. Alimlər yekun olaraq bildirirlər ki, psixi sağlamlıq problemlərini həll etmək üçün platformaları günahlandırmaq və ya girişi məhdudlaşdırmaq səmərəli deyil. Sametoğlunun fikrincə, "smartfonlar zəhərlidir" kimi sərlövhələr yaratmaqdansa, biz hər bir fərdin unikal keçmişinə, genetikasına və həyatdakı hazırkı vəziyyətinə diqqət yetirməliyik.