Andromeda Qalaktikasının Misilsiz Təsviri Əldə Edildi

NASA, Süd Yolunun qonşusu olan Andromeda qalaktikasının indiyədək əldə edilmiş ən aydın və ətraflı təsvirini yayımladı. Bu yeni görüntü sadəcə vizual nailiyyət deyil, həm də kainatın qaranlıq sirlərini açmağı hədəfləyən çoxsahəli elmi tədqiqatın məhsuludur.

Astronomiya tarixinə öz töhfələrini vermiş Vera C. Rubin'in xatirəsinə hazırlanan bu kompozit görüntü, ilk dəfə qaranlıq maddənin mövcudluğunu göstərən birbaşa müşahidələrin aparıldığı qalaktikaya yönəlib. NASA-nın Çandra Rentgen teleskopu, Avropa Kosmik Agentliyinin XMM-Newton missiyası, istismardan çıxarılmış Spitzer və GALEX teleskopları, COBE, Planck, Herschel kimi kosmik müşahidə alətləri və Westerbork Radio Teleskopu kimi yerüstü sistemlərdən toplanan məlumatların birləşdirilməsi sayəsində bu ətraflı görüntü əldə edilib.

Müxtəlif dalğa uzunluqlarında aparılan müşahidələr, qalaktikanın çoxlaylı və zəngin quruluşunu misilsiz aydınlıqla ortaya qoyub. Xüsusilə də, Çandra teleskopunun rentgen müşahidələri, qalaktikanın mərkəzində yerləşən supermassiv qara dəlik M31*-dən yüksək enerjili şüaların yayıldığını göstərir. Bu qara dəlik, Süd Yolunun mərkəzindəki Sagittarius A*-dan xeyli böyükdür. Sagittarius A* Günəşin kütləsinin təxminən 4,3 milyon dəfə çox olduğu halda, M31* -in kütləsi 100 milyon Günəş kütləsinə bərabərdir. Bu da Andromedadakı qara dəliyin vaxtaşırı enerjili rentgen parlamaları ilə diqqət cəlb etməsini izah edir. Müqayisə üçün, Sagittarius A* daha statikdir.

Andromeda yalnız yaxınlığına görə seçilməyib. 2,5 milyon işıq ili uzaqlıqda yerləşən bu qalaktika, 1960-cı illərdə Vera Rubin və onun komandası tərəfindən aparılan tədqiqatlarla astronomiya tarixinə düşüb. Rubin'in müşahidələri göstərib ki, Andromedanın spiral qolları lazım olduğundan daha sürətlə fırlanır. Bu sürətlərə baxmayaraq, qalaktikanın dağılmaması onu əhatə edən görünməz bir maddənin cazibə qüvvəsi ilə bir yerdə saxladığını göstərir. Bu görünməz quruluşa qaranlıq maddə adı verilib və bu müşahidələr onun mövcudluğuna dair ilk güclü dəlil kimi qəbul edilib. Bu kəşf Andromedaya məxsus deyil. Sonrakı tədqiqatlar göstərib ki, kainatdakı bütün böyük qalaktikalar oxşar şəkildə qaranlıq maddə ilə əhatə olunub. Görünən ulduzlar, qazlar və planetlər kainatdakı ümumi maddənin yalnız təxminən 15%-ni təşkil edir. Qalan böyük hissə isə birbaşa görünməyən və yalnız cazibə təsirləri ilə aşkar edilə bilən qaranlıq maddədən ibarətdir.

Andromedanın yeni təsviri, bu naməlum quruluşun qalaktikaların formalaşması və quruluşuna təsirlərini daha yaxşı anlamaq üçün mühüm bir mənbə təşkil edir. Həmçinin, hissəcik fizikasının sərhədlərini genişləndirən qaranlıq maddə nəzəriyyələri üçün bir istinad nöqtəsi rolunu oynayır. Rubin tərəfindən başlanan elmi irs, kainatın görünməyən tərəfinə dair suallara yeni cavablar axtarmağa davam edərkən, bu yeni müşahidə ilə yenidən gündəmə gəlir.