Məktəb skamyasından döyüş xəttinə: Rusiyanın işğal altında olan Ukraynalı uşaqları öz ölkələrinə qarşı döyüşməyə hazırlaması

Ukraynanın cənubundakı Xerson vilayətinin Rusiya işğalı altında olan hissəsində yerləşən məktəblərdən birində bej rəngli hərbi uniforma və qırmızı beret geyinmiş şagirdlər mükafat və hədiyyələr alarkən, digər uşaqlar kənarda sakitcə dayanırlar. Uniformadakı bu uşaqlar Rusiyanın ümummilli hərbi-vətənpərvərlik gənclik hərəkatı olan "Yunarmiya"nın, yəni Gənc Ordunun üzvləridir. Ən kiçik namizədlərin hələ 8 yaşı var. Hərəkata qoşulmayanlar isə Yunarmiya üzvlərinin cürbəcür imtiyazlardan yararlandığını görürlər. Bu imtiyazlara kantində ayrıca yemək, daha yaxşı qida və müəllimlərdən xüsusi münasibət daxildir.

BBC-yə danışan 12 yaşlı Serhiy adlı şagird, Yunarmiyaya qoşulmaqdan imtina etdiyini və nəticədə qiymətlərinin aşağı salınması kimi cəzalara məruz qaldığını deyir. O, məktəbindəki Yunarmiya üzvlərini nəzərdə tutaraq, "Dərsləri bilməsələr belə, ən yüksək qiymətləri onlar alırdılar" söyləyir. Üç il Rusiya işğalı altında yaşayan Serhiy bu müddət ərzində dəfələrlə məktəb dəyişib. İndi Ukraynanın nəzarətindəki ərazilərə köçən gənc, keçmiş sinif yoldaşlarının təxminən yarısının hərbi proqramlara yazıldığını təxmin edir. Bu proqramlar ya Yunarmiya vasitəsilə, ya da Rusiyada ciddi cinayətləri araşdıran bir qurum olan İstintaq Komitəsinin nəzarət etdiyi hərbi məktəblər vasitəsilə həyata keçirilir. Bu hərəkatın əleyhdarları qeyd edirlər ki, bütün bu proqramlar uşaqları gələcəkdə Rusiya ordusunda xidmətə hazırlamaq məqsədi daşıyır. Onlara xüsusi uniforma verilir və məktəb tətillərində Rusiyadakı təlim düşərgələrinə göndərilirlər.

Yunarmiya hərəkatı 2016-cı ildə o vaxtkı Müdafiə Naziri Sergey Şoyqu tərəfindən yaradılıb. Şoyqu Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin yaxın müttəfiqi hesab olunur. Hazırda təşkilatın təxminən 1,8 milyon üzvü var ki, onların əksəriyyəti Rusiyadadır. Lakin bu rəqəmə Rusiyanın işğal etdiyi Ukrayna ərazilərindən olan 43 min uşaq da daxildir. Təşkilatın rəhbəri Vladislav Qolovin, Yunarmiyanın missiyasını uşağın həyatının "hər addımına Rusiyanı aşılamaq" kimi təsvir edir. Uşaqlara Rus bayrağını öpmək, milli himni oxumaq, odlu silahları yığıb istifadə etmək öyrədilir. Onlar həm də döyüşməyə təşviq edilir. Bir şagird qeyd edib ki, ona yaşının önəmli olmadığı, Ukrayna "Rusiyaya hücum edərsə", silah götürməli olduğu deyilib. Qolovin, həmçinin Birinci Hərəkat kimi tanınan və "Rus dünyasının ənənəvi mənəvi və əxlaqi dəyərlərini" təbliğ edən başqa bir gənclər təşkilatının sədr müavinidir. Rusiyanın Ukraynanın dörd vilayətini ilhaq etməsindən sonra 2022-ci ildən Yunarmiyaya uşaqların kütləvi cəlb edilməsinə başlanılıb.

İşğal altındakı məktəblərdə və Yunarmiya tərəfindən keçirilən məcburi dərslərdə Ukrayna tez-tez bir neonasist dövlət kimi göstərilir və bir millət kimi varlığı inkar edilir. Uşaqlara Rusiyanın güclü olduğu və Ukraynanın 30 il əvvəl Sovet İttifaqının dağılmasına səbəb olduğu öyrədilir. Yunarmiyanın sosial media hesablarında hədəflərə atəş açmaq, ilk yardım kursları keçmək və İkinci Dünya Müharibəsindən qalma əsgərlərin qalıqlarını axtarmaq daxil olmaqla, geniş hərbi fəaliyyət spektrini əks etdirən paylaşımlar yer alır. BBC-nin hesablamalarına görə, 2025-ci ilin yanvar-avqust ayları arasında işğal altındakı Donetsk bölgəsində ən azı 1275 belə tədbir keçirilib. İştirakçılara odlu silahları, məsələn, pulemyot və qumbaraları istifadə etmək, pilotsuz uçuş aparatlarını (PUA) idarə etmək öyrədilir. Yale Universitetinin Tədqiqatçıları 210 belə düşərgə sahəsi aşkar ediblər ki, onların təxminən 20 faizi sırf hərbi təlimlərə yönəlmişdi. Rus rəsmilər tərəfindən qurulan "Warrior" və "Avangard" kimi mərkəzlərdə döyüş taktikaları, mühəndislik və döyüş təbabəti dərsləri keçirilir.

Ukraynalı rəsmilər Rusiyanın münaqişə başlayandan bəri ən azı 19600 Ukraynalı uşağı Rusiyaya məcburi köçürdüyünü (deportasiya) bildirirlər. Yaşı 18-ə çatan çox sayda ukraynalı gəncin Rusiya ordusuna cəlb edildiyi halları sənədləşdirilib. 2023-cü ilin mart ayında Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) Ukraynalı uşaqları zorla köçürməkdə ittiham edərək Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Rusiyanın Uşaq Hüquqları üzrə Komissarı Mariya Lvova-Belova haqqında həbs qərarı çıxardı. BMT bu köçürmələrin hərbi cinayət olduğunu bəyan edib. Moskva bu hərəkətlərin zorla edildiyini rədd edir və uşaqları qorumaq məqsədi daşıdığını iddia edir. Ukrayna hərbi kəşfiyyatının məlumatına görə, işğal altındakı ərazilərdə məcburi hərbi xidmətə başlanılıb və bunun nəticəsində bəzi ukraynalılar öz ölkələrinə qarşı döyüşərkən həlak olurlar. Ukrayna prokurorları Yunarmiyanın bəzi rəhbərlərini hərbi qanunlara və ənənələrə zidd olaraq uşaqları orduya cəlb etməkdə ittiham edərək istintaqa başlayıblar. Rus rəsmiləri isə təşkilatdakı uşaqların könüllü olduğunu və gələcəkdə yaxşı Rus vətəndaşları olmaq üçün çalışdıqlarını vurğulayırlar.