İsraildə Məcburi Hərbi Xidmətə Qarşı Böyük Aksiya: On minlərlə Ultra-Ortodoks Yəhudi Küçələrə Çıxdı

İsraildə on minlərlə Ultra-Ortodoks Yəhudi (Haredi) Baş nazir Binyamin Netanyahunun hökumətinin məcburi hərbi xidmət siyasətini etiraz etmək üçün Qərbi Qüdsdə kütləvi aksiya keçirdi. "Milyonluq yürüş" adlandırılan bu etiraz aksiyasında iştirak etmək istəyən Haredilər İsrailin müxtəlif bölgələrindən Qərbi Qüdsdəki Yitzhak Navon dəmiryolu stansiyasına toplandılar. Ultra-Ortodokslar bu etirazla Tövrat məktəblərinin (Yeşiva) tələbələrini məcburi xidmətdən azad edəcək bir qanunun qəbul edilməsini tələb edirdilər. Bu, son illərdə İsraildə təşkil olunan ən böyük etirazlardan biri hesab olunur və Netanyahunun koalisiya tərəfdaşları ilə olan siyasi böhranın davam etdiyi bir dövrdə reallaşdı.

Aksiya Qərbi Qüdsdə həyatın demək olar ki, dayanma nöqtəsinə gəlməsinə səbəb oldu; ərazinin təhlükəsizliyi üçün 2 min polis məmuru cəlb edildi. Etiraz səbəbindən Qərbi Qüdsə gedən qatar səfərləri dayandırıldı və iştirakı çətinləşdirmək məqsədilə bəzi yollar nəqliyyat üçün bağlandı. Bu məhdudiyyətlər Ultra-Ortodoks icmasının qəzəbinə səbəb oldu, onlar xüsusilə Təl-Əvivdən Qüdsə qatar xidmətlərinin dayandırılmasına etiraz etdilər. Xatırladaq ki, bu etiraz aksiyasına hökumətdən çəkilmiş Şas və Birləşmiş Tövrat Yəhudiliyi partiyalarının dini liderləri dəstək vermişdi. Ultra-Ortodoks partiyaları tələb etdikləri hərbi xidmət azadlığı qanunu çıxarılmadığı üçün daha əvvəl koalisiyadakı vəzifələrindən istefa vermişdilər ki, bu da Netanyahu hökumətinin azlıq statusuna düşməsinə gətirib çıxarmışdı.

Aksiya zamanı təəssüf ki, faciəvi hadisələr də yaşandı. İsrailin dövlət televiziyası KAN-ın məlumatına görə, etirazın keçirildiyi əraziyə yaxın yüksəkmərtəbəli tikinti binasından yıxılan 22 yaşlı Haredi gənc həyatını itirdi. Aksiyanın sonunda isə yüzlərlə Haredi ilə polis arasında toqquşmalar baş verdi. Toqquşmalar zamanı üç polis əməkdaşının yüngül xəsarət aldığı bildirildi; dağılmaq istəməyən nümayişçilərə atlı polislər müdaxilə etdi. United Hatzalah könüllü tibbi təşkilatının verdiyi açıqlamada, polislə yaşanan qarşıdurmalar nəticəsində 113 etirazçının yerində ilkin tibbi yardım aldığı, onlardan doqquzunun xəstəxanalara yerləşdirildiyi qeyd olunur. Həmçinin, etirazçılar ərazidən keçən vətəndaşlara və Kanal 12-nin çəkiliş heyətinə daş, çubuq və su şüşələri ataraq jurnalistlərə "Siz yəhudi deyilsiniz," "İnancsızsınız" deyə qışqırmışdılar.

İsrailin ana müxalifət partiyasının ("Gələcək Var") lideri Yair Lapid Haredilərin aksiyasına sərt reaksiya verdi. O, X (keçmiş Twitter) hesabında bu etirazı "utancverici" adlandıraraq, gəncləri aksiyaya çıxmaq əvəzinə orduya yazılmağa çağırdı. Lapid "Qüdsdəki bu rüsvayçı 'Əsgər olmaqdansa ölməyi üstün tuturuq' aksiyasında iştirak edən bütün bu gənclərə demək istəyirəm: Əgər bir etiraza gedə bilirsinizsə, hərbi xidmət şöbəsinə də gedə bilərsiniz" dedi. O, bundan sonra Ultra-Ortodokslara heç bir güzəştin edilməyəcəyini vurğuladı. Qeyd edək ki, 18 yaşı keçən hər kəsin hərbi xidmətə getməsi İsrail qanunları ilə tələb olunsa da, Haredilərin azad edilməsi uzun illərdir mübahisə mövzusudur. Bu məsələ, xüsusən də 2023-cü ilin oktyabrından sonra hərbi ehtiyacların artması səbəbindən yenidən aktuallaşmışdı. İsrail Ali Məhkəməsi 25 iyun 2024-cü ildə Haredi kişilərinin məcburi hərbi xidmətdən azad edilməsi üçün qanuni əsas olmadığını bildirərək, xidmətə yararlı olanların çağırılmasını tələb edən qərar çıxarmışdı.