ABŞ-ın təklif etdiyi Rusiya-Ukrayna sülh planı: 28 maddəlik razılaşma nəyi nəzərdə tutur?

Amerika Birləşmiş Ştatları ordusunun yüksək rütbəli rəsmiləri Rusiya ilə Ukrayna arasındakı müharibəni bitirmək məqsədilə danışıqlar aparmaq üçün Kiyevdə səfərdədir. ABŞ Müdafiə Nazirliyindən (Pentaqon) olan bu nümayəndə heyəti Ukraynanın Baş nazirinin müavini Yuliya Sviridenko ilə görüşüb, ABŞ Quru Qoşunlarının komandanı Den Driskolun isə tezliklə Prezident Volodimir Zelenski ilə görüşəcəyi gözlənilir. Bu səfər, noyabrın 19-da ABŞ və Rusiyanın müharibəni dayandırmaq üçün 28 maddəlik sülh müqaviləsi layihəsi hazırlaması ilə bağlı yayılan xəbərlərin fonunda baş verir.

İddia edilirdi ki, bu çərçivə sazişi Ukraynanın ərazisinin bir hissəsini itirməsi və ordusunun sayını xeyli azaltması kimi ciddi güzəştlər tələb edir. Ağ Ev ABŞ Prezidenti Donald Trampın sülhə nail olmaq cəhdlərinin nəticəsiz qalmasından məyus olduğunu bildirmiş və komandasının detallı sülh planı üzərində işlədiyini açıqlamışdı. Yüksək vəzifəli ABŞ rəsmisi BBC-yə deyib ki, Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff hazırda həmin planın üzərində işləyir. Həmin rəsminin sözlərinə görə, Vitkoff həm ukraynalılardan, həm də ruslardan "müharibəni bitirmək üçün hansı şərtləri qəbul edə biləcəkləri barədə" fikirlər toplayıb. Rəsmi, təkcə Ukraynanın deyil, hər iki tərəfin güzəştə getməli olduğunu vurğulayıb. Vitkoff və onun rusiyalı həmkarı Kirill Dmitriyev ABŞ-ın Mayami şəhərində üç gün davam edən danışıqlar keçirmişlər ki, 28 maddəlik layihə planının detalları bu görüşlərdən təxminən üç həftə sonra ortaya çıxıb.

Rusiya bu planın hazırlanması ilə bağlı iddiaları nə təsdiq, nə də təkzib edib. Kreml sözçüsü Dmitri Peskov ABŞ ilə "təmasların" olduğunu, lakin "məsləhətləşmə və ya danışıq" aparılmadığını söyləyib. Axios, Financial Times və Reuters agentliklərinin xəbərlərinə əsasən, sözügedən layihə planı Kiyevin Ukraynanın şərqindəki Donbas ərazilərindən imtina etməsini, qoşunlarının sayını əhəmiyyətli dərəcədə azaltmasını və çoxlu sayda silahdan əl çəkməsini nəzərdə tutur. Lakin Prezident Zelenski dəfələrlə torpaq itkisi ilə barışmayacağını bəyan edib. Avropa İttifaqı (Aİ) və Ukrayna rəsmilərinin yeni təklifin hazırlanmasında iştirak etmədiyi ehtimal edilir. Bu vəziyyət, təkliflərin əsasən Rusiyanın maraqlarına xidmət edə biləcəyi ilə bağlı Avropa və Ukrayna tərəfində ciddi narahatlıq doğurub. Aİ-nin Xarici Siyasət rəhbəri Kaya Kallas isə ukraynalılar və avropalı müttəfiqlərin cəlb olunmadığı hər hansı bir planın işləməyəcəyi barədə xəbərdarlıq edib.

Ukrayna Baş nazirinin müavini Sviridenko ABŞ rəsmiləri ilə görüşdən sonra plandan bəhs etməyib. Lakin o, bu səfərin Amerika rəhbərliyinin nümayəndələrinə "sahədəki vəziyyəti dəyərləndirmək və Rusiyanın təcavüzünün nəticələrini görmək imkanı yaratdığını" deyib. Danışıqlar gedərkən Ukraynanın qərbindəki Ternopil şəhərindəki yaşayış binalarına Rusiya tərəfindən raket və pilotsuz uçuş aparatları ilə hücumlar təşkil edilib, nəticədə azı 26 nəfər həlak olub. Zelenski Türkiyədə olduğu zaman Ternopil hücumu baş vermişdi və Ukrayna mediası Trampın nümayəndəsi Vitkoff ilə planlaşdırılan görüşlərin hücumdan sonra təxirə salındığını iddia edib. Buna baxmayaraq, yüksək rütbəli ABŞ hərbi qrupu - Den Driskol, General Rendi Corc və General Kris Donohyu - Kiyevdə hərbi vəziyyət və mümkün atəşkəs planlarını müzakirə edir. Ukraynalı rəsmilər bildirirlər ki, Zelenski və Tramp artıq mövcud cəbhə xətləri əsasında münaqişəni dayandırmaq və təhlükəsizlik zəmanətləri vermək barədə razılığa gəliblər.

Ukrayna Müdafiə Naziri Denis Şmıhal noyabrın 19-da ABŞ Müdafiə naziri ilə görüşündən sonra X platformasında Prezident Zelenski və Prezident Tramp arasında əldə edilən "tarixi müdafiə razılaşmalarının həyata keçirilməsinə yönəlmiş növbəti addımlara diqqət yetirdiklərini" qeyd edib. Kiyev və Qərb müttəfiqləri geniş cəbhə xətti boyunca dərhal atəşkəsə çağırış edərkən, Moskva isə bunu Ukraynanın təslimiyyəti kimi qiymətləndirərək, rədd edir. Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov bildirib ki, Moskva tərəfindən sülh müqaviləsi üçün irəli sürülən ilkin şərtlər Prezident Putinin 2024-cü ildə müəyyən etdiyi şərtlərdən dəyişməyib. Bu şərtlərə Ukraynanın ərazi güzəşti, ordusunun ölçüsünə məhdudiyyətlər qoyulması və ölkənin "bitərəfliyinin" təmin edilməsi daxildir.