20 Oktyabr Tarixi: Navarin Məğlubiyyəti, Qəddafinin Öldürülməsi və Qalatasarayın Yaradılması

20 oktyabr tarixi dünya miqyasında çoxsaylı həyati əhəmiyyətli hadisələrin baş verdiyi, böyük qərarların qəbul edildiyi və qalıcı izlər buraxdığı bir gündür. Siyasi müqavilələrdən tutmuş mədəni açılışlara, hərbi toqquşmalardan elmi kəşflərə qədər bu tarix keçmişin mühüm dönüş nöqtələrindən biri sayılır. Bu günün hadisələri Türkiyə Cümhuriyyətinin təməlini qoyan addımlarla yanaşı, beynəlxalq siyasəti silkələyən böhranları da əhatə edir.

Bu tarixin əsas hadisələri əsasən Türkiyə və Osmanlı tarixində cərəyan edib. 1905-ci ildə "Qalatasaray" İdman Klubu yaradıldı. Cəmi 16 il sonra, 1921-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) ilə Fransa arasında Ankara Sazişi imzalandı. Bu müqavilə Cənub Cəbhəsindəki münaqişələri sona çatdırdı və yeni qurulan dövlət üçün böyük siyasi uğur oldu. 1927-ci ildə isə Mustafa Kamal Atatürk Cümhuriyyət Xalq Partiyasının 2-ci Qurultayında tarixi "Nutuk" (Nitq) əsərini oxumağa başladı. Onun altı gün davam edən bu çıxışı yeni Türkiyənin yaranma hekayəsini tam şəkildə anladırdı. Ölkənin daxili vəziyyətinə dair mühüm məlumat isə 1940-cı ildə yayımlandı; keçirilən ümumölkə miqyaslı əhalinin siyahıya alınması nəticəsində Türkiyə əhalisinin sayı 17 milyon 820 min 950 nəfər olaraq açıqlandı.

Dünya tarixində 20 oktyabr qanlı müharibələr və siyasi sarsıntılarla da yadda qalıb. 1827-ci ildə Navarin döyüşündə Osmanlı donanması İngiltərə, Fransa və Rusiyanın birləşmiş donanması tərəfindən ağır məğlubiyyətə uğradıldı. Təxminən otuz il sonra, 1854-cü ildə, Krım Müharibəsi zamanı Balaklava döyüşü başladı. Daha müasir dövrdə, İkinci Dünya Müharibəsi ərzində, 1944-cü ildə General Duqlas MakArtur məşhur "Geri dönəcəyəm" vədini yerinə yetirərək Filippinə desant çıxardı. 1973-cü il isə həm mədəniyyət, həm də siyasi böhran ili oldu. Avstraliyada Sidney Opera Binası rəsmi olaraq açılarkən, ABŞ-da "Uotergeyt Skandalı" ilə bağlı "Şənbə Gecəsi Qırğını" yaşandı. Bu hadisə nəticəsində xüsusi prokuror vəzifədən çıxarıldı, Ədliyyə Naziri və onun müavini istefa verdi. 2011-ci ildə isə Liviyanın devrilmiş lideri Müəmmər Qəddafi doğma şəhəri Sirtədə linç edilərək öldürüldü.

20 oktyabr həm də mühüm şəxsiyyətlərin həyatlarının sona çatdığı bir tarixdir. 1978-ci ildə İTÜ rektoru Prof. Dr. Bedri Karafakioğlu İstanbulda silahlı hücum nəticəsində həlak oldu. Eləcə də, 1977-ci ildə rok qrupu "Lynyrd Skynyrd" üzvləri təyyarə qəzasında həyatını itirdi. Bu gün eyni zamanda neytronun kəşfçisi, fizik Ceyms Çadvik (1891), Nobel mükafatlı bioloq Kristian Nüsslein-Volhard (1942) və fransız şair Artur Rimbaud (1854) kimi görkəmli şəxsiyyətlərin doğum günüdür. Vəfat edənlər arasında Osmanlı Sədrəzəmi Qoca Davud Paşa (1498), ABŞ-ın 31-ci Prezidenti Herbert Huver (1964) və Nobel mükafatlı fizik Pol Dirak (1984) da yer alır.