Almaniya Baş Naziri Merzin Türkiyə Səfəri: Ərdoğanla Görüşdə Təhlükəsizlik, Müdafiə Sənayesi və Qəzza Məsələləri

Almaniyanın Baş naziri Fridrix Merz (Friedrich Merz) ilk rəsmi səfəri çərçivəsində Türkiyədədir. Çərşənbə günü Ankaraya gələn Merz, bu gün Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüş keçirəcək. Bu danışıqlar son vaxtlar iki ölkə əlaqələrində yaranan yaxınlaşmanın davam etməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Hazırda Avropa ölkələrinin Rusiyanı getdikcə daha böyük təhlükə kimi qəbul etdiyi bir dövrdə keçirilən görüşdə əsas diqqət təhlükəsizlik və müdafiə sənayesi məsələlərinə yönələcək. Enerji, miqrasiya və ticarət sahələri də tərəflərin danışıqlar gündəmində yer alır.

Merz, məlumata görə, may ayında Almaniya kansleri olaraq vəzifəsinə başlayıb. Bu yüksək səviyyəli görüşün hazırlıqları hələ oktyabrın 17-də Ankarada Türkiyənin Xarici İşlər naziri Hakan Fidan və Almaniyanın Xarici İşlər naziri Yohann David Vadephul (Johann David Wadephul) tərəfindən aparılmışdı. Fidan və Vadephul ikitərəfli əlaqələr, təhlükəsizlik və müdafiə sənayesi kimi sahələrdə müsbət fikirlər səsləndirmişdilər. Buna görə də, bu sıx gündəmli Ərdoğan-Merz danışıqlarının Ankara ilə Berlin əlaqələrində yeni bir dövr başlada biləcəyi gözlənilir. Ticarət və enerji kimi sahələrdə son dövrdə artan işbirliyi məmnunluq yaradır və görüşdə bu mövzularda yeni imkanlar dəyərləndiriləcək. Səfər, Avropada təhlükəsizlik və müdafiə məsələlərinin ən üstün prioritet olduğu bir vaxta təsadüf edir. Artan Rusiya təhlükəsinə qarşı böyük silahlanma paketi elan edən Almaniya, Avropa Birliyini (AB) də bu yöndə təşviq edir və prosesdə NATO müttəfiqi Türkiyə ilə əməkdaşlıq etmək imkanlarını dəyərləndirir.

Qeyd edək ki, Almaniya 2019-cu ildə Türkiyənin Suriyaya sərhəddən kənar əməliyyatına cavab olaraq silah satışına məhdudiyyətlər qoysa da, Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynanı işğal etməsindən sonra dəyişən geosiyasi və təhlükəsizlik vəziyyəti səbəbilə bu məhdudiyyətlər tədricən aradan qaldırıldı. Almaniyanın Xarici İşlər naziri Vadephul Ankarada Türkiyəyə qarşı məhdudiyyətin olmadığını vurğulayaraq, "Türkiyə bizim üçün etibarlı və mərkəzi NATO tərəfdaşıdır. Buna görə də müdafiə sənayelərimizin bir-birilə yaxın əməkdaşlıq etməsi təbiidir," - deyə bildirmişdi. Merzin səfərinin Türkiyə və Böyük Britaniya arasında "Eurofighter Typhoon" qırıcı təyyarələrinin satışı müqaviləsinin imzalanmasından qısa müddət sonra baş tutması da tərəflər arasında müsbət bir gedişatın göstəricisi sayılır. Almaniya, bu təyyarələri inkişaf etdirən konsorsiumun ortağıdır və üçüncü tərəfə satış üçün bütün ortaqların razılığı tələb olunur. Danışıqlarda yeni əməkdaşlıq imkanlarının müzakirəsi gözlənilir. Türkiyənin, xüsusən də PUA-lar daxil olmaqla, müdafiə sənayesi istehsal qabiliyyəti Avropalı istehlakçıların diqqətini daha çox cəlb edir.

Türkiyə ikitərəfli müdafiə əlaqələri ilə yanaşı, "namizəd ölkə" statusu ilə AB-nin bu sahədəki fondlarına (SAFE - 150 milyard avro) daxil olmaq üçün Almaniyadan dəstək istəyir. Türkiyənin bu proqrama qatılması Yunanıstan və Kipr Respublikası tərəfindən əngəllənir. Almaniyanın bu əngəli aşmaq üçün müzakirələr apardığı məlumdur. Ərdoğan bu məsələni Merzlə görüşündə qaldıraraq, maneənin NATO-nun təhlükəsizliyini riskə atdığı mesajını verəcəyi gözlənilir. Miqrasiya sahəsində əməkdaşlıq Türkiyə-Almaniya əlaqələrinin son on ildə dəyişməyən mövzusudur. Almaniyanın təşəbbüsü ilə 2016-cı ildə Türkiyə-AB arasında miqrasiya razılaşması bağlanmışdı. Hazırda Almaniya mətbuatı sığınacaq müraciətləri rədd edilən təxminən 22.000 Türkiyə vətəndaşının geri göndərilməsi məsələsini gündəmə gətirsə də, hələ ki, könüllü qayıdışlar istisna olmaqla, bu sayda azalma yoxdur. Ankara miqrasiya probleminin həlli üçün Suriyanın yenidən qurulması üçün AB sanksiyalarının ləğvini və maliyyə dəstəyi tələb edir.

Görüşdəki vacib mövzulardan biri də son vaxtlar irəliləyiş göstərilməyən Türkiyə-AB münasibətləridir. AB üzvlüyünün Ankara üçün strateji hədəf olmasına baxmayaraq, Kopenhagen meyarlarına uyğunluğun azalması və Kipr məsələsi kimi səbəblərdən status-kvo qalır. Bu vəziyyət Gömrük Birliyinin yenilənməsi və viza rejiminin sadələşdirilməsi kimi variantları bloklayır. Merzin, xarici işlər naziri Vadephul kimi, İstanbul Bələdiyyə Başçısı Əkrəm İmamoğluna təzyiqləri mətbuat qarşısında açıq müzakirə etməməyə diqqət edəcəyi güman edilir, lakin namizəd ölkələrin AB dəyərlərinə uyğun davranması mesajını verəcək. Danışıqlarda ən ciddi fikir ayrılığının olduğu mövzu isə Qəzza müharibəsidir. Almaniya Holokost tarixi səbəbindən İsraili tənqid etməkdən çəkinir və onu dəstəkləyir; Fələstin dövlətini də tanımır. Türkiyə isə fəal siyasət yürüdür və daimi sülh üçün Fələstin dövlətinin tanınmasının lazım olduğunu bildirir. Ərdoğanın Merzlə görüşündə Almaniyaya Fələstini tanıması və İsrailin atəşkəsi pozmasının qarşısını almaq üçün təzyiq göstərməsi çağırışını etməsi gözlənilir.