Yellouston Zəlzələləri Yeraltı Eko-Sistemi Necə Dəyişir? Mikroblar Üçün Yeni "Menyu"

Erik Boyd və onun tədqiqat qrupu 2021-ci ildə Yellouston Platosu Vulkanik Sahəsinin dərinliklərində baş verən kiçik zəlzələlər dalğasının mikroorqanizmlər cəmiyyətinə necə təsir etdiyini araşdırıb. Bu mikroblar yeraltı su və qaya sistemlərində, günəş işığının heç vaxt çatmadığı yerlərdə yaşayırlar. Onlar enerjilərini fotosintezdən almırlar; bunun əvəzinə, çatlamış qayalar arasından su axdıqda baş verən kimyəvi reaksiyalardan istifadə edirlər. Məhz bu kimyəvi proseslər, yeraltı həyat formalarının çoxunu dəstəkləyən enerjini təmin edir. Alimlər seysmik aktivliyin bu gizli ekosistemin fəaliyyətində əsaslı rol oynadığını aşkar ediblər.

Zəlzələlər yeraltı mühiti bir neçə şəkildə dəyişdirə bilər. Yer titrəmələri yeni qaya səthlərini aça, əvvəllər bağlı qalan mayeləri sərbəst buraxa və suyun yeraltı axınını başqa istiqamətə yönəldə bilər. Bu təsirlərin hər biri fərqli kimyəvi reaksiyalara səbəb olur ki, bu da öz növbəsində mikrob cəmiyyətləri üçün mövcud enerji növlərini dəyişir. Tədqiqatçıların fikrincə, bu resurs dəyişikliyi mikroorqanizmlərin qidalanması üçün mövcud olan kimyəvi "menyu"nun yenilənməsi deməkdir. Beləliklə, yeraltı suların kimyəvi tərkibindəki ən kiçik dəyişikliklər belə orada yaşayan canlılar üçün böyük fərq yaradır.

Tədqiqatçılar seysmik aktivliyin ekosistemə təsirini öyrənmək üçün Yellouston Gölünün qərb kənarında yerləşən, təxminən 100 metr dərinlikdəki qazma quyusundan 2021-ci il ərzində beş dəfə su nümunələri toplayıblar. Bu, onlara zəlzələlərdən həm dərhal sonra, həm də sonrakı aylar ərzində şəraitin necə dəyişdiyini nadir hallarda müşahidə etmək imkanı verib. Nümunələrin təhlili göstərib ki, zəlzələlərdən sonra hidrogen, sulfid və həll olunmuş üzvi karbonun miqdarı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Bu birləşmələr yeraltı orqanizmlərin çoxu üçün mühüm enerji mənbələridir. Suyun kimyası dəyişdikcə, qrup plankton hüceyrələrinin sayında da artım qeydə alıb. Bu bioloji və kimyəvi dəyişikliklərin kombinasiyası göstərir ki, zəlzələ dalğaları dərinlikdəki mikrob həyatı üçün qida resurslarını müvəqqəti olaraq gücləndirib.

Boyd və həmkarları hüceyrə sayının artımından başqa, mikrobların növlərinin də zamanla dəyişdiyini müşahidə ediblər. Bu xüsusilə diqqətəlayiqdir, çünki kontinental qayaların dərinliklərindəki su qatlarında yeraltı mikrob cəmiyyətlərinin adətən sabit olduğu düşünülür. Lakin Yellouston sistemi seysmik enerjinin təkanına çox tez və fərqli reaksiya göstərib. Tədqiqat müəlliflərinə görə, zəlzələlərlə əlaqəli kinetik enerji akviferlərdəki mayelərin həm kimyəvi, həm də bioloji tərkibinə təsir edir. Onların tapıntıları, hətta zəif seysmik hadisələrin belə yeraltı mühitdə əhəmiyyətli ekoloji dəyişikliklərə səbəb ola biləcəyini təsdiqləyir. Bu mexanizm dünyanın bir çox yerində təcrid olunmuş dərin mühitlərdə mikrob həyatının necə davam etdiyini izah etməyə kömək edə bilər. Bundan əlavə, tədqiqat qrupu bu əsas dinamikanın su ehtiva edən digər qaya planetlərində də baş verə biləcəyini qeyd edir. Əgər geoloji hərəkətlər səth altındakı kimyəvi resursları yeniləyə bilirsə, bu, Mars kimi planetlərdə mikroblar üçün mümkün yaşayış yerlərinin sayını artıra bilər.