Tütünlə Kannabisdən Birlikdə İstifadə: Beyindəki 'Həzz Molekulu' Niyə Pozulur?

Kanadanın Maqil Universitetindəki Duqlas Araşdırma Mərkəzinin əməkdaşları maraqlı bir nəticəyə gəliblər: Həm kannabis, həm də tütün istifadə edən insanların beyin fəaliyyətlərində, yalnız kannabis çəkənlərə nisbətən ölçülə bilən fərqlər yaranır. Bu nəticələr, iki maddəni birləşdirən şəxslərin niyə daha çox narahatlıq və depressiya kimi simptomlarla üzləşdiyini, həmçinin kannabisi tərgitmə cəhdlərinin niyə tütündən uzaq duranlardan daha çətin olduğunu aydınlaşdırmağa kömək edə bilər.

Araşdırmanın baş müəllifi, Maqil Universitetinin Psixiatriya Departamentinin dosenti və Duqlas Mərkəzinin tədqiqatçısı Reyçel Rabin bildirir ki, bu, insanlarda iki maddədən birlikdə istifadə edənlərin nəticələrinin niyə daha pis olduğunu izah edən ilk molekulyar mexanizmdir. O qeyd edir ki, bu mexanizmin müəyyən edilməsi, xüsusən də tütünlə birlikdə kannabis istifadə edənlər arasında yayılmış kannabis istifadəsi pozğunluğunu müalicə etmək üçün gələcək dərman hədəflərini tapmaq istiqamətində vacib bir addımdır. Hazırda yeganə mövcud müalicə üsulları məsləhət və davranış terapiyalarıdır.

Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, Kanadada ötən il kannabis istifadə edən təxminən hər 20 nəfərdən biri kannabis istifadəsi pozğunluğu riski altındadır. Daha tez-tez istifadə edənlər arasında isə bu nisbət təxminən üçdə birə qalxır. Ümumi tütün istehlakı azalsa da, kannabis istifadəçilərinin əksəriyyəti hələ də tütündən də istifadə etdiklərini bildirirlər. Rabin izah edir ki, əvvəlki tədqiqatların əksəriyyəti hər bir maddəyə ayrı-ayrılıqda diqqət yetirirdi. Bu erkən mərhələli araşdırma isə həmin əsas boşluğu doldurmağa başlayır.

PET (Pozitron Emissiya Tomoqrafiyası) skanları göstərdi ki, həm kannabis, həm də tütün istifadə edən şəxslərdə, yalnız kannabis istifadə edənlərə nisbətən FAAH səviyyəsi yüksəkdir. FAAH, əhval-ruhiyyəyə və stres reaksiyalarına təsir etdiyi üçün tez-tez "həzz molekulu" adlandırılan təbii birləşmə olan anandamidi parçalayan bir fermentdir. FAAH səviyyəsinin yüksək olması anandamid səviyyəsinin aşağı düşməsi deməkdir. Bu model daha əvvəl narahatlıq, depressiya və kannabisi tərgitməyə çalışan insanlar arasında təkrar aludəçilik hallarının yüksək olması ilə əlaqələndirilmişdi.

Bu analizdə cəmi 13 gənc böyük iştirak edirdi. Onlardan səkkizi yalnız kannabis, beşi isə hər gün kannabis və siqaret çəkirdi. Kannabis istifadəsi gündə təxminən bir qramdan bir qədər yuxarı, siqaret çəkmə isə gündə 1-dən 12-yə qədər dəyişirdi. Məlumatlar əvvəlcə başqa bir layihə üçün toplandığından, müqayisə üçün ayrıca tütün istifadə edən qrup yox idi. Bu, beyindəki dəyişikliklərin potensial olaraq tütünün özü tərəfindən yarana biləcəyi anlamına gəlir, baxmayaraq ki, tədqiqatçılar nəticələrin daha kompleks bir qarşılıqlı əlaqəyə işarə etdiyinə inanırlar. Həmmüəllif Romina Mizrahi bildirib: "Bizi təəccübləndirən təsirin nə qədər güclü olması və yalnız kannabis istifadə edənlərlə müqayisədə hər iki maddəni istifadə edənlər arasında nə qədər fərqli olması idi." Komanda indi tütünün rolunu daha yaxşı başa düşmək üçün kannabis olmadan siqaret çəkən və nikotinli veypdən istifadə edən insanları əlavə tədqiqata cəlb edir.