Silikon Vadisi İnternetin Keyfiyyətini Necə Aşağı Salıb? Texnologiya Nəhənglərinin Mənfi Təsiri

Texnologiya sahəsində fəaliyyət göstərən Silikon Vadisi nəhəngləri illər ərzində İnternetin inkişafına böyük təsir göstəriblər. Lakin bir çox ekspert və istifadəçi tərəfindən irəli sürülən tənqidlərə görə, bu şirkətlərin yürütdüyü siyasətlər nəticəsində İnternetin ümumi keyfiyyəti və istifadəçi təcrübəsi ciddi şəkildə pisləşib. Əslində, indiki vəziyyət texnoloji platformaların başlanğıcdakı “istifadəçiyə xidmət” modelindən uzaqlaşaraq, yalnız mənfəət və reklam gəlirlərini öncülləyən bir sistemə çevrilməsinin nəticəsidir.

Bu dəyişikliyin əsas səbəbi platformaların öz mövqeyini möhkəmləndirdikdən sonra işləmə prinsiplərini dəyişmələri ilə bağlıdır. Əvvəlcə istifadəçiləri cəlb etmək üçün əla xidmətlər təklif edən bu şirkətlər, bazarın böyük hissəsini ələ keçirdikdən sonra diqqəti istifadəçi məmnuniyyətindən kənarlaşdırdılar. Onlar xidmətlərini pulsuz təklif etsələr də, istifadəçilər əslində qiymətli məhsula çevrildilər; yəni, onların məlumatları və diqqətləri reklamçılara satılan əsas vəsait oldu. Bu prosesdə, platformaların alqoritmləri məzmunun keyfiyyətini deyil, sadəcə maksimum nişanlanmanı (engagement) təmin edən, çox vaxt qütbləşdirici və ya emosional yüklü materialları önə çıxarmağa başladı.

Silikon Vadisinin əsas fəaliyyət forması böyük ekosistemlər yaratmaqdır ki, bu da rəqabəti çox çətinləşdirir. İstifadəçilər bu "qapalı bağçalarda" ilişib qalır, çünki bütün sosial və peşəkar əlaqələr həmin platformalarda cəmləşib. Yeni şirkətlərin və ya fərqli layihələrin bazara girməsi, bu nəhənglərin resursları və məlumat bazası ilə müqayisədə demək olar ki, mümkün deyil. Nəticədə, bazarda inhisarçılıq yaranır, bu da innovasiyanın sürətini azaldır və istifadəçi məxfiliyi təhlükə altına düşür, çünki şirkətlər istifadəçi məlumatlarını sərbəst şəkildə toplayıb mənfəət üçün istifadə edirlər.

Ümumilikdə, İnternetin keyfiyyətinin azalması ilə bağlı tənqidlər, Big Tech tərəfindən idarə olunan rəqəmsal dünyanın gələcəyinə dair narahatlıqları əks etdirir. Əvvəllər İnternet açıq, mərkəzləşdirilməmiş və məlumat mübadiləsi üçün nəzərdə tutulmuş bir yer idisə, hazırda o, əsasən reklamlarla doludur, manipulyativ dizayn xüsusiyyətlərinə malikdir və istifadəçinin rifahını deyil, şirkətlərin gəlirliliyini əsas tutur. Bu vəziyyət rəqəmsal məkanda daha şəffaf və istifadəçiyə yönəlik idarəetmə tələbini aktuallaşdırır.