Kosmosda Yanacaqdoldurma Stansiyası: Milyarderlərin Yeni Yarışı

Dünyanın ən varlı sahibkarları Elon Musk və Jeff Bezos, kosmik səyahətlərə inqilab edə biləcək bir hədəf uğrunda yarışırlar: orbitdə kosmik gəmilərin yanacaq doldurulması. Bu texnologiyanın uğurla tətbiqi Ay və Mars kimi dərin kosmik missiyaları daha əlçatan edəcək.

Kosmik səyahətin ən böyük maneələrindən biri raketlərin daşıdığı nəhəng yanacaq yüküdür. "Apollo" proqramında istifadə olunan Saturn V raketinin ümumi çəkisinin 85 faizi yanacağa düşürdü. Bu, kosmik gəmilərin yükgötürmə qabiliyyətini və mənzilini məhdudlaşdırır. Ancaq kosmik gəmilər orbitdə yanacaq doldurula bilsəydi, Yer kürəsindən daha yüngül qalxaraq dərin kosmik məqsədlərə daha çox yük və heyət daşıya bilərdilər. Bu yanaşma kosmik tədqiqatların dəyərini xeyli azalda bilər.

Lakin orbitdə yanacaq doldurma asan deyil. Ən böyük çətinliklərdən biri maye yanacaqları kosmosda olduqca aşağı temperaturda təhlükəsiz saxlamaqdır. Mikrocazibədə yanacaq çəndə nəzarətsiz hərəkət edir və ötürməni çətinləşdirir. Bu problemi həll etmək üçün NASA son həftələrdə kriogen soyutma sistemlərini uğurla sınaqdan keçirib. Bu sistemlər yanacağın illərlə buxarlanmadan saxlanıla biləcəyini göstərir.

SpaceX və Blue Origin bu çətinliklərə fərqli yanaşırlar. SpaceX, "Artemis" proqramı üçün orbitdə yanacaq deposu kimi "Starship"dən istifadə etməyi planlaşdırır. Digər "Starship" tankerləri bu deponu dolduracaq və Aya gedən ekipajlı eniş aparatının yanacağı da oradan doldurulacaq. Lakin bu ssenarinin 10-40 uçuş tələb etdiyi deyilir. Elon Musk orbitdə yanacaq doldurmanın ekipajlı Mars missiyasını göndərmək üçün əsas olduğunu bildirib.

Blue Origin isə nəhəng "New Glenn" raketi ilə fərqli bir yanaşma tətbiq edir. Şirkət yanacağı Yer orbitindən Ay orbitinə daşımaq üçün "daşıyıcı" sistemi yaradacaq. Bu yanacaq, digər bir kosmik gəmidə gələn ekipajlı eniş aparatına hazır olacaq eniş aparatında istifadə ediləcək. NASA da "Artemis" proqramı üçün bu üsulu nəzərdən keçirir.

Bəzi ekspertlər bu texnologiyaların yaxın gələcəkdə hazırlıklı olmayacağını iddia etsələr də, hər iki milyarder də layihələrini yavaşlatmadan davam etdirirlər. Xüsusilə də Marsa hər 26 ayda açılan "fırlatma pəncərəsini" qaçırmamaq üçün orbitdə yanacaq doldurma qabiliyyəti dərin kosmik səyahətlər üçün çox vacib hala gəlir.