Dünyaya Pulsuz Elektrik Vəd Edən Layihə

Elektrik mühəndisliyinin ən vizyoner adlarından biri olan Nikola Teslanın onlarla inqilabi ixtirası olsa da, ən iddialı layihəsi heç tamamlanmadı. Bəs bütün dünyaya pulsuz elektrik enerjisi verə biləcək bu layihə nə idi?

Teslanın dünyaya pulsuz elektrik enerjisi vermək layihəsi: 1901-ci ildə Long Islandda tikintisinə başlanan Vardenklif Qülləsi Teslanın ən sirli layihələrindən biri idi. 57 metr hündürlüyündə olan bu nəhəng qüllə yalnız simsiz rabitə üçün deyil, həm də simsiz elektrik enerjisi ötürülməsi üçün nəzərdə tutulmuşdu.

Teslanın məqsədi, kabelsiz şəkildə bütün dünyaya elektrik enerjisi ötürmək idi. O, elektrik enerjisinin yer kürəsi vasitəsilə ötürülə biləcəyini iddia edirdi. Kolorado Springsdəki təcrübələrində yerin elektrik xüsusiyyətlərini araşdırdı və yer kürəsini nəhəng bir ötürücü kimi istifadə edə biləcəyini düşünmüşdü. Bu nəzəriyyəyə görə, elektrik stansiyaları yerə enerji göndərəcək, qəbuledici qurğular isə bu enerjini havadan toplayacaqdılar.

Teslanın nəzəriyyəsi yer kürəsinin təbii elektrik rezonansından istifadə etməyə əsaslanırdı. O, yer və ionosfer arasındakı elektrik sahəsini dəyişdirməklə enerjinin atmosfer vasitəsilə çox uzun məsafələrə ötürülə biləcəyini irəli sürürdü. Əgər bu sistem gerçəkləşdirilmiş olsaydı, elektrik dirəkləri və kabelləri olmayan bir dünya mümkün olardı.

Vardenklif layihəsinin ən böyük tərəfdarı məşhur bankir J.P. Morgan idi. Lakin, Morgan simsiz rabitə texnologiyasını gözləyərkən, Tesla simsiz elektrik üzərində işləyirdi. Bu uyğunsuzluq və Teslanın layihənin dəyərinin daim artması səbəbindən maliyyə dəstəyi kəsildi. 1906-cı il maliyyə böhranından sonra layihə tamamilə dayandırıldı.

Qeydlərə görə, Tesla Kolorado Springsdəki təcrübələrində simsiz elektrik ötürməsini həqiqətən əldə etmişdi. Laboratoriyasının ətrafındakı lampaları simsiz şəkildə yandıra bilirdi. Lakin, bu ötürmə çox qısa məsafələrdə və aşağı gücdə baş vermişdi. Müasir fizika Teslanın genişmiqyaslı simsiz enerji ötürmə nəzəriyyələrinin praktikada tətbiq oluna bilməyəcəyini göstərir. Atmosferdəki enerji itkisi çox yüksək olacağından, sistem son dərəcə səmərəsiz olardı.

Elektromaqnit dalğaları məsafə artdıqca və ətraf mühitin təsirinə məruz qaldıqca güclərini itirirlər. Teslanın təklif etdiyi tezliklər də insan sağlamlığı üçün zərərli olardı. Bundan əlavə, sistem idarəolunmaz olardı, çünki hər kəs pulsuz elektrik enerjisi əldə edə bilərdi. Tesla borclu idi və Vardenklif Qülləsi heç vaxt tamamlanmadı. Qüllə 1917-ci ildə dinamitlə məhv edildi. Tesla ömrünün sonuna qədər bu layihənin uğursuzluğunun əzabını çəkdi.

Maliyyə çətinlikləri səbəbindən o, hətta laboratoriya şəraitində də bir çox yeni ideyanı sınaya bilmədi. Bu gün simsiz şarj texnologiyası Teslanın ideyalarının mirasını daşıyır. Mobil telefonlar və elektrik avtomobilləri üçün simsiz şarj sistemləri hazırlanmışdır. Lakin, bunlar qısa məsafəli elektromaqnit induksiyasından istifadə edir və Teslanın vizyonundan çox fərqlənir.

MIT və Stanford kimi universitetlər uzun məsafəli simsiz enerji ötürməsi üzərində işləyirlər, lakin hələ praktik nəticələr əldə edilməyib. Tesla haqqında tez-tez "pulsuz enerji" iddiası irəli sürülür. Lakin, Tesla heç vaxt heç nədən enerji yaratmağı hədəfləməmişdir. Onun məqsədi mövcud enerjini simsiz şəkildə ötürmək idi. "FBİ tərəfindən ələ keçirilmiş gizli sənədlər" iddiaları da doğru deyil. Teslanın sənədləri ölümündən sonra araşdırılmış, lakin dünyanı dəyişəcək heç bir gizli texnologiya aşkar edilməmişdir.

Teslanın simsiz elektrik vizyonu tam gerçəkləşməsə də, o, müasir texnologiyaya böyük töhfə vermişdir. Elektromaqnit dalğa nəzəriyyələri, radio texnologiyası və alternativ cərəyan sistemləri onun işinin məhsuludur. Vardenklif layihəsi uğursuz olsa da, elmi dünyaya simsiz rabitə barədə mühüm bir perspektiv təqdim etmişdir. Bu günkü Wi-Fi, Bluetooth və mobil rabitə texnologiyalarının nəzəri əsasları Teslanın işinə əsaslanır. Müasir enerji tədqiqatları Teslanın açdığı yolda davam edir. Günəş enerjisi peykləri və kosmik əsaslı enerji sistemləri üzərində aparılan işlər onun simsiz enerji ötürmə ideyalarının müasir versiyaları kimi qəbul edilə bilər.