Azərbaycanda 5G sürətinin gələcəyi

Azərbaycanda 5G-nin işə düşməsi yaxınlaşır və 2026-cı ildə istifadəyə veriləcəyi gözlənilir. 700 MHz FDD və 3.5 GHz TDD tezlikləri üzərindən həyata keçiriləcək tender çoxları üçün maraqlı məqamlardan biridir. Ən çox gözlənilən suallardan biri də bu tezliklərin real sürətini əks etdirməsidir.

Nəzəriyyədə 5G sürəti 10 Gbps-ə çata bilsə də, real həyatda bu sürət daha aşağı olur. 2019-cu ildən bəri dünyanın bir çox ölkəsində 5G xidməti mövcuddur və bu sahədə kifayət qədər məlumat toplanıb. Azərbaycanda istifadə olunacaq tezliklər, zolaq eni və sürətlər məhz bu məlumatlara əsasən müəyyən ediləcək.

Tenderə çıxarılan tezliklərdən 700 MHz geniş əhatə dairəsinə, lakin daha aşağı sürətə malikdir. 3.5 GHz isə yüksək sürət təklif edir, amma əhatə dairəsi daha azdır. Bu da operatorların şəbəkə strategiyasını müəyyən edir. Şirkətlər 700 MHz-dən kənd və dağlıq ərazilərdə, 3.5 GHz-dən isə şəhər ərazilərində istifadə edəcəklər. Ona görə də 5G-nin yüksək sürət və aşağı gecikməsinin daha çox hiss olunacağı tezlik 3.5 GHz olacaq.

Tender çərçivəsində 3.5 GHz tezliyində minimum 80 MHz kanal eni təmin olunacaq. Qalan 20 MHz isə operatorlar tərəfindən 5G-nin NR-CA xüsusiyyəti üçün istifadə olunacaq. Bu xüsusiyyət 80 MHz və 20 MHz zolaq eninin birləşdirilməsinə, 100 MHz zolaq eninə və gigabit sürətin əldə edilməsinə imkan verəcək. Nəticədə, bütün operatorların ən azı 80 MHz zolaq eni istifadə edərək 3.5 GHz tezliyində orta hesabla 700 Mbps sürət təmin etməsi gözlənilir. Daha geniş pay alan operatorlar 100 MHz kanal enində orta hesabla 1000 Mbps, ən yaxşı halda isə 1200 Mbps sürət təklif edə biləcəklər.

Bütün operatorlara kənd yerlərində istifadə olunacaq 700 MHz tezliyində 2×10 zolaq eni ayrılır. Bu o deməkdir ki, kənd yerlərində operatorlar arasında sürət fərqi əhəmiyyətli olmayacaq. Kənd sakinləri 40-80 Mbps sürət alacaqlar. Şəhər ərazilərində isə sürət fərqi 500 Mbps-ə çata bilər. Şəhərlərdə əsas 5G tezliyi 3.5 GHz olacaq. Nəzəri sürətlər bu tezliklə əldə edilə bilsə də, praktikada sürətlər 300-1000 Mbps arasında dəyişir. Optimal şərtlərdə, məsələn, baza stansiyasına yaxınlıqda və az sayda istifadəçi ilə 1200 Mbps sürət əldə edilə bilər. Yükləmə sürəti 40-150 Mbps arasında olacaq. Kənd yerlərində istifadə olunacaq 700 MHz tezliyi 40-100 Mbps yükləmə və 10-25 Mbps yükləmə sürəti təmin edəcək.

Azərbaycanda 5G tenderinə ən sürətli tezlik olan mmWave (26 GHz və daha yuxarı) daxil deyil. Bunun səbəbi mmWavenin çox məhdud əhatə dairəsinə malik olmasıdır. O, yalnız bir neçə yüz metr məsafəyə siqnal ötürə bilir və qalın divarlar, yağış və duman kimi şərtlərdən mənfi təsirlənir. Bu tezliyin evlərdə istifadəsi hər 100 metrdə baza stansiyasının quraşdırılmasını tələb edir ki, bu da əhəmiyyətli xərclərə və vizual çirklənməyə səbəb olur. Hazırda mmWave yalnız stadionlar, konsert zalları və hava limanları kimi sıx və dar məkanlarda istifadə olunur. Bundan əlavə, Azərbaycanda satılan 5G-yə uyğun telefonların əksəriyyəti mmWave dəstəyini təmin etmir.

5G-nin ilk illərində operatorlar “dual-link” (5G EN-DC) texnologiyasından istifadə edəcəklər. Bu texnologiya 4.5G və 5G-dən eyni vaxtda istifadə edir. Telefonun əsas əlaqəsi 4.5G üzərindən qurulur, 5G isə əlavə məlumat daşıyıcısı kimi çıxış edərək internet sürətini artırır. Bu, istifadəçilərə gigabit sürətlərini yaşamağa imkan verəcəkdir. Lakin bu texnologiyanın bəzi çatışmazlıqları var. Dual-link əlaqəsi ilə gecikmə 20-30 ms ətrafında, təmiz 5G ilə isə 10 ms-ə qədər azalır. Bundan əlavə, 4G və 5G modemlirin eyni vaxtda işləməsi nəticəsində batareya daha tez boşalır. Müstəqil sürücüsüz avtomobillər və uzaqdan cərrahiyyə əməliyyatları kimi çox aşağı gecikmə tələb edən senarilər təmiz 5G infrastrukturunu tələb edir. Azərbaycanda həqiqi çox aşağı gecikməli 5G-nin işə düşməsi üçün daha bir neçə il lazım ola bilər.