Türkiyənin Enerji Strategiyası: İstehlakda Dördüncü Ən Böyük Yer və 155 Milyard Kvm Qaz Müqaviləsi

Enerji və Təbii Sərvətlər Naziri Alparslan Bayraktar İstanbulda keçirilən Dünya LNG Zirvəsində çıxış edərək, Türkiyənin qlobal enerji bazarında artan rolunu açıqlayıb. Nazir bildirdi ki, Türkiyə bazarı o qədər genişlənib ki, illik 60 milyard metr kub (kvm) təbii qaz istehlakı ilə ölkə dünyanın dördüncü ən böyük qaz istehlakçısı sayılır. Son bir ildə imzalanan uzunmüddətli anlaşmaların həcmi isə 155 milyard kvm-i keçib. Bayraktar həmçinin, Türkiyənin enerji təhlükəsizliyini gücləndirmək və öz istehsalını artırmaq məqsədilə beynəlxalq axtarış fəaliyyətlərini genişləndirdiyini vurğulayıb. Bu fəaliyyətlər Pakistandan başlayaraq, Liviya, İraq və Orta Asiyadakı Türk respublikalarını əhatə edir.

Zirvənin açılışından sonra Türkiyənin Boru Kəmərləri ilə Neft Daşınması Anonim Şirkəti (BOTAŞ) üç böyük beynəlxalq enerji şirkəti ilə mühüm müqavilələr imzalayıb. BOTAŞ, Almaniyanın dövlət şirkəti SEFE və İtaliyanın ENI şirkəti ilə 10 illik mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) tədarükü barədə razılaşıb. 2028-ci ildə başlayacaq tədarük müddətləri on il ərzində hər qış fəslində davam edəcək. Bu müqavilələrə əsasən, SEFE 6 milyard kvm, ENI isə 5 milyard kvm həcmində LNG-ni BOTAŞ-a çatdıracaq. Beləliklə, BOTAŞ yalnız bu iki müqavilə ilə uzunmüddətli bazada 11 milyard kvm həcmində qaz tədarükü təmin etmiş oldu. Nazir Bayraktar qeyd edib ki, Türkiyə 2016-cı ildən başlayaraq, qazlaşdırma qurğularının gücünü beş dəfə artıraraq, qlobal bazardakı rəqabətli LNG imkanlarından səmərəli istifadə etməyə nail olub. Hazırda LNG Türkiyənin qaz idxalının mühüm hissəsini təşkil edir və BOTAŞ 22 fərqli ölkə və 33 şirkətlə işləyərək təchizat portfelini diversifikasiya edir.

Nazirin sözlərinə görə, Türkiyədə enerji tələbatı sürətlə yüksəlir. Son 20 ildə enerji tələbatı üç dəfə artıb və qarşıdakı 30 ildə təkrarən üç dəfə artması gözlənilir. Bu proqnoz, süni intellekt (AI), elektrikli nəqliyyat vasitələri və duzsuzlaşdırma kimi faktorların artan təsirini nəzərə alanda belə, hələ də mühafizəkar qiymətləndirmədir. Türkiyə eyni zamanda iqlim hədəflərinə sadiq qalır və gələn il COP 31-ə sədrlik edəcək. Ölkə əsrin ortalarına qədər karbon-neytral iqtisadiyyat qurmağı hədəfləyir. Bu məqsədə çatmaq üçün bərpa olunan enerji mənbələrinə böyük diqqət yetirilir. Hazırda Türkiyə, ümumi bərpa olunan enerji gücünə görə Avropada 5-ci, dünyada isə 11-ci yerdədir və ümumi gücün 61%-dən çoxu təmiz mənbələrdən gəlir. Bundan başqa, Atom Elektrik Stansiyası (AES) layihələri də sürətləndirilir; Akkuyu AES-in birinci bloku 2026-cı ildə enerji istehsalına başlayacaq, 2050-ci ilə qədər isə 20 QW nüvə gücünə nail olunması planlaşdırılır. Bu plan daxilində Sinop və Trakyada əlavə reaktorların və 5000 MVt kiçik modul reaktor (SMR) gücünün tikintisi nəzərdə tutulur.

Nazir Bayraktar, daxili qaz istehsalının artırılması sahəsindəki uğurlardan da danışıb. Qara dənizdəki Sakarya Qaz Yatağında 12-ci mərhələ tamamlanıb və hazırda bu sahədən 4 milyon ev təbii qazla təmin edilir. Gələn il İkinci Mərhələ bitdikdə istehsal ikiqat artacaq, 2028-ci ildə Üçüncü Mərhələdə isə istehsal dördqat artırılacaq. Türkiyənin enerji təhlükəsizliyinin artırılması strategiyasında böyük rol oynayan qaz saxlama sahələrinə investisiyalar da davam edir. Tuz Gölü (Duz Gölü) saxlama qurğusunun gücü 1.7 milyard kvm-ə çatıb və 2030-cu ilə qədər 8.5 milyard kvm-ə çatdırılması hədəflənir. Silivri anbarının gücü isə 2028-ci ilə qədər 6 milyard kvm-ə yüksələcək. Nazir əlavə edib ki, gələn il istifadəyə veriləcək altıncı qazma gəmisi vasitəsilə Qara dənizdə altı yeni axtarış quyusu qazılacaq. Bu fəaliyyətlər Türkiyənin regionda və dünyada enerji mərkəzi rolunu gücləndirəcək.