Prezident Ərdoğan G20 Zirvəsində: Qlobal Ticarəti Bərpa Etmək Üçün Əsaslı Beynəlxalq Əməkdaşlıq Tələb Olunur

Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Cənubi Afrika Respublikasının Yohannesburq şəhərində keçirilən G20 Liderlər Zirvəsi çərçivəsində qlobal iqtisadiyyatın üzləşdiyi problemlərə həsr olunmuş sessiyada çıxış etdi. O, qeyd etdi ki, dünya ticarətinin yenidən canlanması üçün indiki dövrdə daha əsaslı beynəlxalq əməkdaşlığa, yeni siyasət alətlərinə və davamlı təchizat zəncirlərinə ehtiyac var. Ərdoğan bu çıxışını "Heç Kəsi Geridə Qoymadan Kapsayıcı və Davamlı İqtisadi İnkişaf: İqtisadiyyatların Qurulması, Ticarətin Rolu, İnkişafın Maliyyələşdirilməsi və Borc Yükü" adlı sessiyada etdi. Prezident, həmçinin, beynəlxalq ticarət qaydalarının inkişafı dəstəkləyən şəkildə gücləndirilməsinin vacibliyini vurğuladı. O, xüsusilə Dünya Ticarət Təşkilatının (DTT) xüsusi və güzəştli münasibət prinsipinin təsdiqlənməsinin vacib olduğunu qeyd etdi. Bu addımlar dünya iqtisadiyyatının bərpası üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Ərdoğan 2030-cu il üçün Müəyyən Edilmiş Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (DİM) əsasını təşkil edən “heç kəsi geridə qoymamaq” öhdəliyinə baxmayaraq, hazırda hər on nəfərdən birinin hələ də həddindən artıq yoxsulluqla mübarizə apardığını diqqətə çatdırdı. Ən böyük problemlərdən biri qlobal inkişaf yardımlarının azalmasıdır. Ümumi qlobal inkişaf yardımlarının 2024-cü ildə 9 faiz, 2025-ci ildə isə 17 faizə qədər düşməsi gözlənilir. Bu vəziyyət xüsusilə Afrika qitəsi üçün böyük itkilərə səbəb olur. Türkiyə, "qonşusu ac ikən tox yatmayan" prinsipinə sadiq qalaraq, hər cür mənfi şəraitə baxmayaraq üzərinə düşən məsuliyyəti yerinə yetirməyə davam edir. Rəsmi inkişaf yardımlarımız 2023-cü ildəki 6,8 milyard dollar səviyyəsindən 2024-cü ildə 7,4 milyard dollara çatdırıldı. Lakin Prezident qeyd etdi ki, tək bu yardımlar hədəflənən məqsədə çatmaq üçün kifayət deyil. Ən az inkişaf etmiş ölkələrdə dayanıqlı inkişafı təmin etmək üçün yerli resursların səfərbər edilməsi yolu ilə yeni maliyyələşdirmə modelləri hazırlanmalıdır.

Prezident vurğuladı ki, mövcud çətinliklər təkcə ən zəif iqtisadiyyatları deyil, bütün ölkələri təsir altına alır. Qlobal maliyyə böhranından əvvəlki dövrdə (1987–2007) dünya ticarəti illik orta hesabla 7% artaraq qlobal inkişafın ən güclü motoru idi. Böhrandan sonrakı dövrdə (2008–2014) isə vəziyyət əsaslı şəkildə dəyişdi və ticarət artımı 3%-ə düşdü, beləliklə qlobal inkişafa töhfəsi zəiflədi. Hazırda dünya üzrə ümumi borcluluq səviyyəsi qlobal məhsulun 324%-nə çatıb. Türkiyədə isə bu nisbət 89% civarındadır. Bu nisbətən aşağı borcluluq səviyyəsi Türkiyəyə həm struktur dəyişikliklərini sürətləndirmək, həm də investisiyalar üçün əlavə maliyyə ayırmaq baxımından mühüm imkan yaradır. Təəssüf ki, aşağı gəlirli ölkələrin çoxu bu imkana malik deyil. Onlar yüksək maliyyələşdirmə xərcləri və məhdudlaşan maliyyə imkanları arasında sıxışmış vəziyyətdədirlər.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 2025-ci il üzrə Borc Hesabatına görə, 3,4 milyard insanın yaşadığı ölkələrdə faiz ödənişləri səhiyyə və təhsil üçün nəzərdə tutulan xərcləri ötüb. Ərdoğan xüsusilə aşağı gəlirli ölkələr üçün borcun yenidən strukturlaşdırılması proseslərində ədalətli və bərabər rəftara əsaslanan yanaşmanın tətbiq edilməsini dəstəklədiklərini ifadə etdi. O, Türkiyənin G20 Çərçivə Proqramı çərçivəsində Qana və Efiopiyanın borclarının yenidən strukturlaşdırılmasına verdiyi töhfədən və əldə edilən irəliləyişdən məmnunluğunu dilə gətirdi. Prezident çıxışının sonunda heç kimin kənarda qalmadığı daha əhatəli bir qlobal iqtisadiyyat qurmaq üçün G20-yə üzv bütün ölkələri daha böyük məsuliyyət götürməyə dəvət etdi.