MİT Əfsanəvi "İngilis Kamal" haqqında Neqativ Kəşfiyyat Hesabatını Dərc Etdi: Sənəddəki Şok Detallar

Milli Kəşfiyyat Təşkilatı (MİT) Milli Mübarizə illərində fəaliyyəti haqqında romanlar yazılan və filmlər çəkilən Ahmet Esat Tomruk, yəni "İngilis Kamal" barəsində mənfi rəy ehtiva edən tarixi bir sənədi ictimaiyyətlə paylaşdı. MİT-in rəsmi saytının "Xüsusi Kolleksiya" bölməsində yerləşdirilən bu hesabat, uzun müddət əfsanəvi casus kimi tanınan bir şəxs haqqında tamamilə fərqli bir mənzərə ortaya qoyur. Həmin sənəd 26 dekabr 1940-cı il tarixinə aiddir və Kəşfiyyat Təşkilatının sələfi olan Milli Əmniyyət Xidməti Rəisliyinin (MAH) rəyini əks etdirərək, Baş Qərargaha göndərilib. MAH, "İngilis Kamal" kimi tanınan bu adamı uzun müddətdir izləyirdi. O, "Boksör Kamal", "Kamal Esat" və "Eynəkli Kamal" kimi müxtəlif adlar daşıyırdı. Sənəddə deyilir ki, o, vaxtaşırı ortaya çıxaraq yüksək vəzifəli şəxslərə xidmət göstərməyə çalışır, lakin verdiyi məlumatlar əsasən xaricdəki səfərləri zamanı eşidib gördüklərindən ibarət şayiələr idi və bu, hər bir vətəndaşın etməyə borclu olduğu vəzifə səviyyəsində qalırdı.

Hesabatda qeyd olunur ki, MAH bir müddət ondan bəzi işlərdə istifadə etməyi düşünsə də, sonradan onun səmimi və dürüst xarakter daşımadığı qənaətinə gəldiyi üçün əlaqələrini kəsmişdi. 1940-cı ildə toplanan məlumatlara görə, Ahmet Esat Tomruk o dövrdə bolqarlarla sıx təmasda idi və Dorti Brayit adlı bir ingilis qadınla qeyri-rəsmi həyat yaşayırdı. Onlar birlikdə İstanbulda çalışan İngilis Kəşfiyyat Xidmətinə müraciət edərək xidmət təklif etmişdilər. Lakin ingilislər onların başqa xidmətlər tərəfindən təhrik edilməsindən ehtiyatlandığı üçün onlara rədd cavabı vermişdilər. Bundan sonra cütlüyün Alman kəşfiyyatı ilə əlaqə qurmağa çalışdıqları barədə məlumatlar yayılmışdı.

Sənəd "İngilis Kamal"ın şəxsi keyfiyyətlərinə dair ciddi ittihamlarla yekunlaşır. Məlumatlarda onun sərxoş və qumarbaz olduğu bildirilir. MAH-ın yekun rəyi belə idi ki, bu adamdan faydalanmaq məqsədəuyğun deyildi, həmçinin verdiyi və ya verəcəyi xəbərlərə etimad etmək mümkün deyildi. Hesabatın yazıldığı vaxtda Bolqarıstanda olduğu bilinən Kamalın vəziyyətinin izlənməyə davam etdiyi hörmətlə Baş Qərargahın diqqətinə çatdırılmışdı. MİT-in açıqladığı bu hesabatda Ahmet Esat Tomrukun şəkli də yer alırdı.

MİT kəşfiyyat sənədləri siyahısına əlavə edilən digər bir maraqlı hesabat isə Almaniyanın dövlət xadimi və diplomatı Franz Von Papen ilə bağlı idi. Bu sənəd 1942-ci ildə, Von Papenin Türkiyədə səfir olduğu dövrdə, İzmirdəki Karşıyaka Şemiklər kəndinin muxtarı Şakirə göndərdiyi məktuba və yerli polis orqanlarının buna dair reaksiyasına həsr olunmuşdu. Şakir Von Papenə edilən bomba hadisəsindən sağ çıxması münasibətilə təbrik məktubu yazmışdı. Səfir Von Papenin 9 mart 1942-ci il tarixli cavab məktubunda isə deyilirdi ki, Türk millətinin müxtəlif təbəqələrindən aldığı təbriklər arasında Şakirin məktubu onu xüsusilə məmnun edib. O, millətlərimiz arasındakı böyük dostluğu gücləndirmək üçün işləməyə davam edəcəyindən xoşbəxt olduğunu bildirirdi.

İzmir Mərkəzi Polis İdarəsinin 21 aprel 1942-ci il tarixli yazısında isə məsələnin necə araşdırıldığı qeyd olunur. Polis, kəndin dəqiq yerini müəyyən etdikdən sonra məktubun Şakirə çatdırılması və onun almanlarla əlaqəsinin dərəcəsini öyrənmək üçün xüsusi olaraq bir poçtalyonu vəzifələndirmişdi. Poçtalyon məktubu təhvil verərək fürsətdən istifadə edib Şakirlə söhbət etmişdi. Muxtar Şakir Von Papeni şəxsən tanımadığını, lakin almanlara bəslədiyi rəğbət səbəbindən qəzetdə oxuduğu bomba hadisəsindən sağ çıxmasına görə məmnunluğunu bildirmək üçün məktub yazdığını izah etmişdi. Beləliklə, MAH-ın rəqəmsal arxivinə əlavə edilən bu sənədlər Türkiyənin İkinci Dünya Müharibəsi ərəfəsindəki daxili kəşfiyyat mənzərəsini tamamlayır.