İsrail və Livan Təmsilçiləri 24 İldən Sonra İlk Dəfə Birbaşa Mülki Danışıqlar Apardı

Dünən İsrail və Livan arasında 24 ildən sonra ilk birbaşa görüş baş tutdu. Görüşdə hər iki ölkənin mülki təmsilçiləri iştirak edirdi. Bu təmas, İsrail və “Hizbullah” arasında keçən il ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə qüvvəyə minmiş atəşkəs çərçivəsində təşkil olundu. Görüş İsrailin Livana qarşı hücumlarını gücləndirdiyi bir vaxta təsadüf etdi. ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi komitə iclası Livanın cənubundakı Nakura şəhərində, BMT-nin təyin etdiyi Mavi Xəttə yaxın ərazidə baş verdi. Bu, 1991-ci ildəki Madrid Konfransından bəri hərbi olmayan ilk mülki səviyyəli əlaqə idi. Belə bir görüşün baş tutması regionda gərginliyin yüksək olduğu bir mərhələdə sülh perspektivləri üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.

Danışıqlarda Livan tərəfini ABŞ-ın keçmiş səfiri Simon Karam, İsrail tərəfini isə Milli Təhlükəsizlik Şurasının Xarici Siyasət Direktoru Uri Resnik təmsil edirdi. ABŞ nümayəndələri də görüşdə hazır idilər. ABŞ-ın Beyrutdakı Səfirliyinin yaydığı açıqlamaya görə, görüşün əsas məqsədi tərəflər arasında davamlı sülhü və sabitliyi dəstəkləmək, eləcə də siyasi və hərbi danışıqları sadələşdirmək idi. Hər iki tərəf Karam və Resnikin iştirakını “davamlı mülki-hərbi dialoqa doğru atılmış böyük bir addım” kimi qiymətləndirdi. Bu görüş eyni gündə, Roma Papası XIV Neonun Livanı ziyarətindən sonra İsrailin hava əməliyyatlarını yenidən sürətləndirdiyi bir zamanda keçirildi.

Görüşdən bir gün əvvəl ABŞ-ın toplantıdakı təmsilçisi Morgan Ortagus İsrailin yüksək rütbəli şəxsləri – Baş nazir Binyamin Netanyahu, Müdafiə Naziri İsrael Katz, Xarici İşlər Naziri Gideon Saar və hərbi kəşfiyyat rəisi Şlomi Binder ilə də görüşmüşdü. Saar öz X hesabında etdiyi şərhdə, Livanın suverenliyini İsrailin deyil, “Hizbullah”ın pozduğunu bildirdi. O, bu təşkilatın tərksilah edilməsinin həm İsrailin təhlükəsizliyi, həm də Livanın gələcəyi üçün həyati əhəmiyyət daşıdığını müdafiə etdi. Hazırda Vaşinqton Beyruta təzyiq göstərir ki, “Hizbullah” bütün silahlarını ilin sonuna qədər təhvil versin. Lakin “Hizbullah” qəti şəkildə bu tələbi rədd edir.

“Hizbullah” və İsrail arasındakı atəşkəsin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək məqsədilə 27 noyabr 2024-cü ildə Beynəlxalq Monitorinq və İcra Mexanizmi (IMIM) yaradılıb. ABŞ və Fransa tərəfindən idarə edilən bu mexanizm BMT-nin UNIFIL qüvvələrindən də nümayəndələri əhatə edir. Atəşkəs razılaşmasına görə, İsrail ordusu işğal etdiyi beş sərhəd kəndindən 26 yanvar 2025-ci il tarixinə qədər çəkilməli idi. Lakin İsrail “Hizbullah”ın yenidən təşkilatlanmasını əsas gətirərək geri çəkilmə müddətini iki dəfə təxirə saldı. Atəşkəs, həmçinin “Hizbullah”ın qüvvələrini və bazalarını Litani çayının şimalına köçürməsini və Livan ordusunun UNIFIL ilə koordinasiya çərçivəsində bölgədə daha sıx yerləşməsini tələb edirdi. Bütün bu şərtlərə baxmayaraq, İsrail “Hizbullah”ın yenidən silahlanmağa çalışdığını iddia edərək, atəşkəs qüvvəyə mindikdən sonra demək olar ki, hər gün hava hücumlarını davam etdirdi.

Qeyd edək ki, bu son mülki görüşdən əvvəl də tərəflər arasında başqa təmaslar mövcud idi. Bu ilin mart ayında hərbi rəsmilər iki ölkə sərhədinin quru xəttinin müəyyən edilməsi üçün üz-üzə görüşlər keçirmişdilər. Bundan əlavə, 2022-ci ildə ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə iki ölkə arasında dəniz sərhədi müqaviləsi imzalanmışdı. Lakin həmin danışıqlar yalnız texniki xarakter daşıyırdı və birbaşa deyil, vasitəçilər tərəfindən həyata keçirilirdi. Nakuradakı görüş isə birbaşa mülki səviyyədə baş tutan tarixi bir hadisə oldu.