Fındıq Böhranı: Ferrero Niyə Türkiyədən Alışları Dayandırdı və İtaliya Mətbuatı Necə Reaksiya Verdi?

Dünyanın ən böyük fındıq istehsalçısı olan Türkiyə ilə ən böyük alıcısı olan İtaliyanın Ferrero şirkəti arasında tədarüklə bağlı ciddi fikir ayrılıqları yaranıb. Bu mübahisə son günlərdə xüsusilə qiymət artımları və məhsul qıtlığı səbəbindən daha da kəskinləşib. İngiltərənin *Financial Times* qəzetinin 31 oktyabr tarixli xəbərinə görə, Ferrero Türkiyədə məhsul azlığından və qiymətlərin yüksəlməsindən sonra fındıq alımlarını müvəqqəti dayandırıb. "Nutella istehsalçısı fındıq üçün türk satıcıları ilə üz-üzə gəlir" başlıqlı bu məqalədə, bazarda yaranan "spekulyativ alımların tədarükü məhdudlaşdırdığı" iddia edilirdi. Ferrero tərəfindən verilən açıqlamalarda fındığın qiymətinin yaz əvvəlindən bəri təxminən iki dəfə artdığı bildirilib. Buna səbəb isə yaz şaxtaları və zərərverici həşəratların yayılması nəticəsində əldə olunan fındıq miqdarının kəskin azalması göstərilib. Şirkətin Fındıq Tədarük və Emalı üzrə Baş Direktoru Marco Botta, bazardakı vəziyyəti şərh edərkən "Hamı oyun oynayır" deyib və qiymətlərin düşməsini gözlədiklərini, buna görə də "alış üçün tələsmədiklərini" əlavə edib.

Türkiyə isə bu iddiaları rədd edərək, yerli istehsalçıları müdafiə edən sərt mövqe nümayiş etdirib. Rəqabət Qurumu Sədri Birol Küle 3 noyabr tarixində verdiyi açıqlamada, Türkiyənin fındıq istehsalçıları və ticarətçiləri daxil olmaqla, bazar dinamikasının əsassız ittihamlarla qarşılaşdığını bildirib. Küle qeyd edib ki, ölkəni "spekulyasiya edilən bir bazar" kimi göstərməyə çalışmaq Türkiyə istehsalçılarına qarşı yönəlmiş açıq bir ədalətsizlikdir. O, xüsusilə Şərqi Qara dəniz bölgəsində artan həşərat istilaları və yaz donu kimi təbii fəlakətlərin məhsula mənfi təsir göstərdiyini vurğulayıb. Küle, kəndlinin verim itkiləri yaşamasına baxmayaraq istehsalı davam etdirdiyini, bu səbəbdən ortada heç bir "oyun" olmadığını müdafiə edib. Tədarük azaldığı bir mövsümdə, istehsalçının məhsulunu tədricən satması bazarın təbii davranışıdır. Rəqabət Qurumu sədri beynəlxalq təzyiq metodlarının işləməyəcəyini və Türkiyə bazarında uzun illər fəaliyyət göstərən Ferrero’nun həm ticari etik, həm də Türkiyə ictimaiyyəti qarşısında götürdüyü öhdəlikləri tam şəkildə yerinə yetirməsinin zəruri olduğunu qətiyyətlə bildirib. Qeyd etmək lazımdır ki, bu il Torpaq Məhsulları Ofisinin elan etdiyi alış qiymətlərində ötən ilə nisbətən 50%-dən çox artım qeydə alınmışdı.

Bu "fındıq böhranı" Ferreronun vətəni olan İtaliyada da geniş əks-səda doğurub. İtaliya mətbuatı Türkiyədəki vəziyyətlə yanaşı, İtaliyanın özündə də iqlim dəyişikliyi və zərərvericilər səbəbindən məhsulun 50% azaldığını və qiymətlərin ikiqat artdığını yazırdı. *La Repubblica* qəzeti Nutella həvəskarlarını sakitləşdirərək, Ferrero’nun Türkiyə, İtaliya, Çili və ABŞ daxil olmaqla çoxsaylı mənşəli tədarük modelinin il boyu sabit tədarükü təmin etdiyini bildirən açıqlamasını dərc edib. Lakin *Corriere della Sera* qəzeti, Ferrero’nun türk fındığı alışını dayandırmasının yerli şirniyyat sektoru üçün böyük bir "sunami xəbərdarlığı" olduğunu yazıb. İtaliyalı aqrar assosiasiyaların rəsmiləri bildirirlər ki, Ferrero dünya fındıq istehsalının 60%-dən çoxunu istehlak etdiyinə görə, Türkiyə ilə birlikdə qiymətləri məhz onlar müəyyənləşdirirlər. Bazar ümumilikdə, Ferrero’nun, valyutanın dəyərsizləşməsi və geosiyasi gərginliklərlə mübarizə aparan türk istehsalçıları ilə sonda razılığa gələcəyini düşünür. Bununla yanaşı, tədarük mənbələrinin ABŞ və Çili kimi digər ölkələrə doğru yönəlmə ehtimalı da artmaqdadır.