Böyük Britaniyada Yenidoğulmuşların Beyin Zədəsini Yataq Başında Təyin Edən Yeni Texnologiya Hazırlandı

Böyük Britaniyanın Kembric şəhərindəki "Rosie" Doğum Xəstəxanasında üç həftəlik Teo adlı körpə digər uşaqların həyatını dəyişdirə biləcək bir texnologiyanın sınağında iştirak edir. Həkim Flora For (Dr. Flora Faure) Teonun başına xüsusi, üzgüçü papağına bənzəyən kiçik qara başlıq taxır. Bu başlıq, altıbucaqlı çıxıntılarla örtülmüşdür və daxilində körpənin beyninin necə işlədiyini izləyən alətlər yerləşir. Bu tədqiqat "Yenidoğulmuşlarda Funksional Ultrasəs ilə Optik Görüntüləmənin İnteqrasiyası" (qısaca Fusion layihəsi) adlanır.

Dr. For bildirir ki, bu, işıq və ultrasəsin birlikdə bu şəkildə istifadə edildiyi ilk haldır və bu birləşmə onlara beynin fəaliyyətinə dair daha tam bir görüntü əldə etməyə imkan verir. Cihazın iş prinsipi belədir: İşıq sensorları "yüksək sıxlıqlı optik tomoqrafiya" adlanan bir metodla beynin səthindəki oksigen dəyişikliklərini izləyir. Eyni zamanda, funksional ultrasəs isə beynin daha dərinliklərində yerləşən kiçik qan damarlarını görüntüləməyə kömək edir. Yeni cihazın əhəmiyyətli bir xüsusiyyəti onun portativ olmasıdır. Bu sayədə körpələr xüsusi otaqlara aparılmadan, öz beşikləri rahatlığında mütəmadi nəzarətdə saxlanıla bilirlər.

Yenidoğulmuşlarda müşahidə edilən beyin zədəsi ömürlük əlillik hallarının əsas səbəblərindən biridir. Beyin zədəsi beynin bədənlə ünsiyyət qurma qabiliyyətinə təsir edir və nəticədə hərəkətliliyi pozan serabral iflic (serebral palsi) və ya epilepsiya kimi problemlər yarana bilər. Bu zədələr vaxtından əvvəl doğulanlarda daha çox görünsə də, oksigen çatışmazlığı, beyin qanaması, infeksiya və ya doğuş travması kimi müxtəlif səbəblərdən də qaynaqlana bilər. Qlobal səviyyədə, doğuş zamanı beynin kifayət qədər oksigen və qan ala bilməməsi ilə ortaya çıxan Hipoksik-işemik ensefalopatiya (HİE), hər il təxminən 3 milyon körpəyə təsir edərək ölüm və əlilliyin əsas səbəbi olaraq qalır. Birləşmiş Krallıqda hər min körpədən beşi beyin zədəsi ilə doğulsa da, hazırkı müşahidə metodları uşağın böyüdükcə bu zədədən hansı dərəcədə təsirlənəcəyini proqnozlaşdırmaqda zəifdir.

Müşavir beyin cərrahı Dr. Aleksis Coannides, yeni cihazın ənənəvi MRT (Maqnit Rezonans Görüntüləmə) və ya Kranial Ultrasəs (CUS) müayinələrinə nisbətən bir sıra üstünlüklərə malik olduğunu düşünür. O qeyd edir ki, MRT-nin əsas məhdudiyyətləri yüksək maliyyəti və müayinə üçün vaxt tapmaq çətinliyidir. Ən əsası, körpəni səs-küylü skanerə aparmaq və geri gətirmək zərurəti, ilk həftələrdə hər gün dəyişən beyində ardıcıl testlər aparmağı qeyri-mümkün edir. Yeni texnologiya isə müntəzəm testlərə imkan yaradır ki, bu da problemlərin daha erkən aşkar edilməsinə və müalicələrə sürətli başlanılmasına şərait yaradır.

Bu araşdırma artıq həm sağlam, həm də vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrin köməyi ilə uğurla sınaqdan keçirilib. Hazırda isə tədqiqatçılar beyin zədəsi riski daha yüksək olan körpələrə fokuslanacaqlar. Tədqiqatın məqsədi körpənin beyin aktivliyini başa düşmək və zədəyə ən həssas olanları erkən mərhələdə müəyyənləşdirməkdir. Serabral iflicli uşaqlara dəstək verən xeyriyyə təşkilatları da bu texnologiyanı alqışlayır, çünki bu, ailələrin illərlə "inkişaf problemləri riski" altında yaşamasına son qoya bilər. Əgər layihə uğurlu olarsa, cihazın üç-beş il ərzində geniş şəkildə istifadəyə verilməsi və yalnız zədəsi bəlli olan körpələri deyil, həm də risk altında olanları təyin edən bir skrinqin vasitəsinə çevrilməsi gözlənilir. Bu inkişaf NHS (Milli Sağlamlıq Xidməti) daxilində geniş yayılmaq üçün dəstəklənir.