Arxeoloqlar qədim quyuda 1800 illik cəsədlər tapıblar

Xorvatiyanın şərqində aparılan qazıntılar zamanı qədim bir quyunun dibində Roma əsgərlərinə məxsus qalıqlar aşkarlanıb. Arxeoloqlar yeddi nəfərin tapıldığı bu ərazini “kütləvi məzar” kimi qiymətləndirir və onların böyük bir müharibənin qurbanları olduğunu bildirirlər. Xüsusilə skeletlərin tamamilə qorunub saxlanılması diqqəti cəlb edir. Bunun sayəsində mütəxəssislər 1800 il əvvəl baş verən hadisələr və Roma dövrünə aid mühüm məlumatlar əldə edə bilirlər.

Qazıntılar indiki Osiyek (Osijek) kimi tanınan, o dövrdə isə Mursa adlandırılan qədim Roma şəhərində aparılıb. Tədqiqatçılar bu əsgərlərin Mursa döyüşü zamanı həlak ola biləcəyini ehtimal edirlər. Bu döyüş eramızın 351-ci ilində baş vermiş və Roma tarixinin ən qanlı münaqişələrindən biri kimi qeydə alınmışdı.

Əsas müəllif Mario Novak verdiyi açıqlamada deyib: “Yeddi tam qorunmuş skeleti ehtiva edən bu kütləvi məzar Roma dövründəki Mursa şəhərində aşkar edilib. Bu, olduqca qeyri-adi bir arxeoloji tapıntıdır.”

Adətən Romada kütləvi məzarlar geniş yayılmamışdı; lakin tədqiqatçılar böyük fəlakətlər və ya müharibələr zamanı belə məzarların istifadə olunduğunu qeyd edirlər.

O dövrdə Mursa Dunay çayı yaxınlığında yerləşən Pannonia əyalətinin mühüm yaşayış məntəqəsi idi. Roma ordusu ərazini e.ə. I əsrdə fəth etmiş və burada hərbi düşərgə yaratmışdı; bu düşərgə zamanla mülki yaşayış məntəqəsinə çevrilmişdi. Şəhər həm də ticarət və sənətkarlıq baxımından mühüm mərkəzə çevrilmişdi.

Mursa, xüsusilə III və IV əsrlərdə Roma İmperiyasında baş verən böhran dövrlərində bir çox müharibə və münaqişələrə şahidlik edib. Məsələn, 260-cı ildə İmperator Qallienus (Gallienus) İnqenuusla; 351-ci ildə isə İmperator II Konstansi (Constantius II) Maqnensiusla (Magnentius) döyüşmüşdü.

Mursa döyüşü 28 sentyabr 351-ci ildə baş verdi və saysız-hesabsız itkilərə səbəb oldu. Konstansi bu müharibədən Pürr qələbəsi (qələbəyə bənzəyən ağır itkilər) ilə çıxdı; təxminən 30.000 əsgər həyatını itirdi. Tədqiqatçılar quyuda tapılan şəxslərin məhz bu döyüşdə həlak olan Roma əsgərləri ola biləcəyini güman edirlər.

Antik DNT analizləri bu əsgərlərin fərqli mənşəyə malik olduğunu və regionun əvvəlki Dəmir dövrü əhalisi ilə genetik əlaqələrinin olmadığını göstərir. Arxeoloji tapıntılar isə bu şəxslərin Roma əsgərləri olduğunu və böyük ehtimalla Mursa döyüşünün qurbanları olduğunu təsdiqləyir.

Bu kəşf 1800 il əvvəlki müharibə reallıqlarını ən incə detalı ilə üzə çıxarır və Roma əsgərlərinin o dövrdəki yaşayış və ölüm şəraitini başa düşməyimizə böyük töhfə verir.