Yeni Tənlik Kainatı Qaranlıq Maddəsiz Necə İzah Edir?

Uzun illərdir elm adamları Qaranlıq Maddə və Qaranlıq Enerjinin kainatın böyük hissəsini təşkil etdiyinə inanırdılar. Lakin yeni bir araşdırma bu baxışı ciddi şəkildə şübhə altına alır. Təklif olunan nəzəriyyəyə görə, bu sirli komponentlər ümumiyyətlə mövcud olmaya bilər. Əvəzində, onlara aid edilən təsirlər, sadəcə, kainatın yaşlandıqca və genişləndikcə əsas fundamental qüvvələrinin tədricən zəifləməsindən qaynaqlana bilər.

Ottava Universitetinin Fizika Departamentinin dosenti Rajendra Gupta rəhbərliyi ilə aparılan bu tədqiqat, təbiət qüvvələrinin (məsələn, cazibə qüvvəsi) gücündə zaman və məkanda baş verən dəyişikliklərin bir sıra anlaşılmaz kosmik hadisələri izah edə biləcəyini irəli sürür. Buraya qalaktikaların necə fırlandığı, inkişaf etdiyi və qruplaşdığı, həmçinin kainatın genişlənmə sürəti kimi məsələlər daxildir.

Professor Gupta izah edir ki, kainat genişləndikcə onun qüvvələri orta hesabla zəifləyir. Bu zəifləmə, kainatın daha sürətlə genişlənməsinə səbəb olan sirli bir təkan (Qaranlıq Enerji kimi tanınan) varmış kimi görünməsinə gətirib çıxarır. Lakin qalaktika və qalaktika qrupları miqyasında bu qüvvələrin dəyişməsi əlavə cazibə qüvvəsinə səbəb olur ki, bu da Qaranlıq Maddə kimi qəbul edilir. Gupta vurğulayır ki, bütün bunlar sadəcə illüziya ola bilər – qüvvələrin gücünü təyin edən sabitlərin təkamülünün nəticəsidir. Standart kosmoloji modeldə müşahidələri izah etmək üçün iki fərqli ssenari (kosmoloji miqyasda bircinslilik və astrofiziki miqyasda qeyri-bircinslilik) fərqli tənliklər tələb edir. Bu yeni yanaşma isə həm böyük, həm də kiçik miqyaslı müşahidələri qaranlıq maddə və ya qaranlıq enerjiyə ehtiyac duymadan, tək bir tənlik çərçivəsində izah edə bilir. Bu, həm qalaktikanın fırlanmasını, həm qruplaşmasını, həm də işığın böyük cisimlər ətrafında əyilməsini izah edən vahid bir çərçivə təklif edir.

Bu yeni modeldə, fundamental qüvvələrin gücünü təsvir edən birləşmə sabitləri dəyişməyə imkan verildikdə 'α' adlanan bir parametr ortaya çıxır. Bu 'α' termini cazibə tənliklərinə əlavə bir element kimi daxil olur və ənənəvi olaraq qaranlıq maddə və qaranlıq enerji ilə izah edilən eyni təsirləri yaradır. Böyük miqyaslarda (məsələn, supernova məlumatlarından istifadə edilərkən) 'α' sabit qəbul edilir. Yerli miqyasda, yəni qalaktikaların daxilində isə, 'α' adi maddənin (ulduzlar, planetlər və qaz) paylanmasından asılı olaraq dəyişir. Maddə ilə zəngin bölgələrdə bu təsir daha kiçik, seyrək bölgələrdə isə güclü olur. Nəticədə, bu model görünməz qaranlıq maddə halolarına istinad etmədən, qalaktikanın xarici bölgələrindəki ulduzların niyə gözləniləndən daha sürətli hərəkət etdiyini təbii şəkildə izah edir.

Gupta inanır ki, bu yanaşma uzun müddətdir davam edən astronomik tapmacaların həllinə kömək edə bilər. Alim qeyd edir ki, bu model çərçivəsində "kainatın zaman xətti, demək olar ki, iki qat uzanır". Bu, Böyük Partlayışdan qısa müddət sonra nəhəng strukturların - məsələn, qalaktikaların və qara dəliklərin - necə formalaşa biləcəyini daha asan başa düşməyə imkan verir. Onilliklər boyu davam edən və milyardlarla dollara başa gələn qaranlıq maddə hissəciklərinin axtarışına ehtiyac qalmaya bilər. Gupta yekunlaşdırır ki, bəzən ən sadə izah ən yaxşısıdır. Bəlkə də Kainatın ən böyük sirləri sadəcə təbiətin təkamül edən sabitləri tərəfindən yaradılan kiçik hiylələrdir. Bu araşdırma "Galaxies" elmi jurnalında "Testing CCC+TL Cosmology with Galaxy Rotation Curves" başlığı ilə dərc edilib.