Riyazi Modellər Həyatın Yaranma Ehtimalını Niyə Çox Aşağı Sayır? - Yeni Tədqiqat

Uzun illərdir elm adamlarını düşündürən əsas suallardan biri budur: İlk həyat cansız maddədən necə yarandı? London İmperial Kollecinin tədqiqatçısı Robert G. Endres bu mövzuda tamamilə yeni riyazi çərçivə yaradıb. Onun apardığı araşdırmalar göstərir ki, həyatın erkən Yerdə təsadüfi şəkildə yaranması, əksər alimlərin düşündüyündən qat-qat az ehtimallıdır. Bu yeni riyazi model, bioloji sistemlərin mürəkkəbliyi ilə bağlı fundamental çətinlikləri açıq şəkildə ortaya qoyur. Tədqiqatçının fikrincə, təşkilatlanmış bioloji məlumatın mövcud ilkin şəraitdə formalaşması, əvvəllər güman edildiyindən daha böyük bir maneə idi.

Endres bu mürəkkəb bioloji məlumatın meydana gəlməsinin nə qədər çətin olduğunu izah etmək üçün maraqlı bir müqayisə aparır. O, bunu, əlaqəli bir məqalə yazmaq məqsədilə səhifəyə təsadüfi hərflər atmağa bənzədir. Sistemdəki mürəkkəblik artdıqca, məntiqli nəticə əldə etmə ehtimalı da sürətlə sıfıra yaxınlaşır. Məsələni daha dəqiq ölçmək üçün Endres informasiya nəzəriyyəsindən və alqoritmik mürəkkəblik prinsiplərindən istifadə edərək hesablamalar apardı. O, ilk sadə hüceyrənin, yəni "protocell"in, əsas kimyəvi maddələrdən öz-özünə birləşməsi üçün lazım olanları qiymətləndirdi. Bu yanaşma, təbiətin təkbaşına belə bir prosesi həyata keçirmə ehtimalının heyrətamiz dərəcədə aşağı olduğunu ortaya çıxardı.

Bu tapıntılar göstərir ki, təsadüfi kimyəvi reaksiyalar və adi təbii proseslər erkən Yer kürəsində məhdud vaxt ərzində həyatın necə yarandığını tam izah edə bilməz. Çünki sistemlər təbii olaraq nizamsızlığa doğru meyllidir; həyat üçün zəruri olan mürəkkəb molekulyar quruluşu yaratmaq isə çox çətindir. Endres bunun həyatın yaranmasının qeyri-mümkün olduğu mənasına gəlmədiyini vurğulayır, lakin hazırkı elmi modellərimizin bəzi açar elementləri əldən vermiş ola biləcəyini düşünür. O bildirir ki, həyatın cansız maddədən necə yaranmasının arxasındakı fiziki prinsipləri müəyyən etmək, biofizika sahəsindəki ən böyük həll olunmamış sirlərdən biri olaraq qalır.

Tədqiqatçı qısa olaraq, Francis Krik və Leslie Orgel tərəfindən irəli sürülmüş spekulyativ fikir olan "yönləndirilmiş panspermiya" (həyatın inkişaf etmiş yadplanetli sivilizasiyalar tərəfindən Yerə qəsdən gətirilməsi) hipotezini də nəzərdən keçirir. Endres bu ideyanın nəzəri baxımdan mümkün olduğunu qəbul etsə də, daha sadə izahatları üstün tutan Okkam ülgücü prinsipinə zidd olduğunu qeyd edir. Bu araşdırma, təbii mənşəyi tamamilə rədd etmək əvəzinə, prosesin nə qədər çətin olduğunu kəmiyyətcə ifadə etməyə kömək edir. O, həyatın böyük informasiya və təşkilati maneələrini aşmağa kömək edə biləcək yeni fiziki qanunlara və ya mexanizmlərə ehtiyac olduğunu göstərir. Riyaziyyatı biologiya elmi ilə birləşdirən bu iş, canlı sistemlərin necə ortaya çıxa biləcəyinə dair daha dəqiq və əsaslı bir anlayışa doğru mühüm bir addımdır.