Qlobal İstiləşmə Saxara Çölünü Yaşıl Sahəyə Çevirəcək: Alimlərin Təəccüblü Proqnozu

Saxara çölü Yerdəki ən quraq yerlərdən biri kimi tanınır. Bu region illik cəmi 3 düymə (təxminən 76 mm) yağıntı alır – bu, hətta Çikaqoda düşən yağıntının onda birinə bərabərdir. Lakin İllinoys Çikaqo Universitetinin (UIC) apardığı yeni araşdırma göstərir ki, bu vəziyyət yaxın onilliklərdə kəskin şəkildə dəyişə bilər. Alimlər proqnozlaşdırırlar ki, 21-ci əsrin ikinci yarısında qlobal temperaturun yüksəlməsi regiona əhəmiyyətli dərəcədə daha çox yağış gətirəcək. npj Climate and Atmospheric Science jurnalında dərc olunan bu tədqiqat, Saxaranın öz tarixi yağıntı ortalamasından 75%-ə qədər daha çox nəmlik ala biləcəyini proqnozlaşdırır. Eyni zamanda, oxşar artımlar ekstremal iqlim ssenariləri altında cənub-şərqi və cənub-mərkəzi Afrikanın bəzi hissələri üçün də gözlənilir.

UIC-də iqlim üzrə tədqiqatçı olan Thierry Ndetatsin Taguela bildirir ki, yağış rejiminin dəyişməsi Afrikada və ondan kənarda milyardlarla insana təsir göstərəcək. O, insanların sel idarəçiliyindən tutmuş quraqlığa davamlı bitkilərin əkilməsinə qədər bu böyük dəyişikliklərə qarşı planlamağa başlamalı olduğunu vurğulayır. Taguela-nın komandası temperatur artımının yağıntıya necə təsir etdiyini anlamağın adaptasiya strategiyaları hazırlamaq üçün vacib olduğunu qeyd edir. Tədqiqatçılar 40 iqlim modelindən istifadə edərək 21-ci əsrin sonlarında (2050-2099) Afrikada yay yağışlarını simulyasiya edib və nəticələri 1965-2014-cü illərin tarixi məlumatları ilə müqayisə ediblər. İki iqlim ssenarisi (orta və çox yüksək istixana qazı emissiyaları) araşdırılıb.

Hər iki ssenaridə əsrin sonuna qədər Afrikanın əksər bölgələrində yağıntının artacağı proqnozlaşdırılsa da, regional fərqlər böyükdür. Saxara ən böyük artımı göstərir (75%), cənub-şərqi Afrika təxminən 25% daha çox, cənub-mərkəzi Afrika isə təxminən 17% daha çox yağış ala bilər. Bunun əksinə olaraq, qitənin cənub-qərb hissəsinin daha quru olacağı, yağıntının təxminən 5% azalacağı gözlənilir. Taguela, Saxara kimi iqlim baxımından son dərəcə quru bir bölgə üçün tarixi yağıntı səviyyəsinin demək olar ki, ikiqat artması proqnozunun çox təəccüblü olduğunu ifadə edir. Bu dəyişiklik ilk növbədə atmosferin isinməsi ilə əlaqədardır, çünki yüksək temperatur havanın daha çox nəmlik tutmasına imkan yaradır və bu da bəzi ərazilərdə şiddətli yağışlara səbəb olur.

Yağıntının harada və necə düşməsinə həm də atmosfer dövranı sistemlərindəki dəyişikliklər təsir edir. Bu, eyni qitə daxilində həm daha nəm, həm də daha quraq regionların yaranmasına gətirib çıxarır. Tədqiqatçı Taguela vurğulayır ki, yağıntını idarə edən fiziki mexanizmləri anlamaq, həm daha nəm, həm də daha quru gələcəklərə dayana biləcək adaptasiya strategiyaları qurmaq üçün çox vacibdir. Alimlər bu cür modellərin regional proqnozlara inam yaratması üçün onların təkmilləşdirilməsinin əsas olduğunu bildirirlər. Bu araşdırma UIC-nin İqlim Tədqiqat Laboratoriyasında Akintomide Afolayan Akinsanola rəhbərliyi altında aparılır və komanda Afrikanın ətraf mühitini, kənd təsərrüfatını və uzunmüddətli davamlılığını dəyişdirə biləcək atmosfer şərtlərini öyrənməyə davam edir.