İordaniyada 5000 illik Qədim Mərasim Yeri Tapıldı: Tunc Dövrü Cəmiyyətlərinin Reaksiyası

Kopenhagen Universitetinin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən tədqiqat qrupu İordaniyanın Murayğat ərazisində diqqətəlayiq Erkən Tunc Dövrünə aid ayin mənzərəsi aşkarlayıb.

Bu böyük kəşf qədim icmaların sosial və ekoloji dəyişikliklərə necə reaksiya verdiyinə dair yeni məlumatlar verə bilər.

Qədim mədəniyyətlər böhranlara və yerləşmiş sosial sistemin çökməsinə necə cavab verirdi? 5000 illik tarixi olan Murayğat yaşayış yeri bu çətin sualın cavabını özündə gizlədə bilər.

Murayğat, Eneolit mədəniyyətinin (təxminən eramızdan əvvəl 4500–3500-cü illər) tənəzzülündən sonra ortaya çıxıb. Eneolit dövrü daha çox məişət yaşayış məskənləri, mis əşyalar və kiçik kult ibadətgahları ilə tanınırdı.

Alimlər düşünürlər ki, iqlimdəki dəyişikliklər və sosial gərginliklər Eneolit mədəniyyətinin çökməsinə gətirib çıxarıb. Nəticədə, Erkən Tunc Dövrünün qrupları yeni dini ifadə formaları yaratmağa başlayıblar.

Layihə rəhbəri, arxeoloq Susanne Kerner bildirir ki, Eneolit dövrünün kiçik ibadətgahlı böyük yaşayış yerlərinin əksinə olaraq, Murayğatdakı qazıntılar dolmen (daş məzar abidələri), ucaldılmış daşlar və böyük meqalitik strukturların yığılmış halda olduğunu göstərir.

Kernerin sözlərinə görə, bu tikililər yaşayış məskənlərindən çox, ayin yığıncaqlarına və ortaq dəfn mərasimlərinə işarə edir.

Arxeoloqlar 95-dən çox dolmen qalıqlarını sənədləşdiriblər. Ərazinin mərkəzi təpəsində mərasim məqsədləri üçün istifadə olunduğunu göstərən daşdan tikilmiş hasarlar və oyulmuş qaya parçaları da mövcuddur.

Güclü mərkəzi hakimiyyətin olmadığı bir vaxtda, bu görünən abidələr kimliyi, ərazini və sosial rolları yenidən müəyyən etməyə kömək etmiş ola bilər.

Kerner əlavə edir: "Murayğat bizə erkən cəmiyyətlərin abidələr tikməklə, sosial rolları yenidən təyin etməklə və yeni icma formaları yaratmaqla pozulma ilə necə mübarizə apardığına dair heyrətamiz fikirlər verir."

Qazıntılar nəticəsində Erkən Tunc Dövrünə aid gil qablar, böyük ortaq kasalar, dəyirman daşları, çaxmaq daşından düzəldilmiş alətlər, heyvan buynuzu qalıqları və bir neçə mis əşya aşkarlanıb. Bütün bu tapıntılar dini fəaliyyətə və mümkün ziyafətlərə işarə edir. Həmçinin, ərazinin yerləşməsi və görünürlüyü, onun bölgədəki müxtəlif qruplar üçün görüş nöqtəsi olduğunu göstərir.

Susanne Kerner Murayğatdakı bu kəşflər haqqında "Dolmenlər, ucaldılmış daşlar və Murayğatda ayin" adlı məqaləni "Levant" jurnalında dərc edib.