Aİ-nin Ukrayna üçün 24 bəndlik sülh planı

Avropa İttifaqı Ukrayna münaqişəsinin tənzimlənməsinə dair 24 bəndlik sülh planı ilə çıxış edib. Bu təklif müharibənin dayandırılması, təhlükəsizlik tədbirləri və Ukraynanın gələcək suverenliyini təmin etmək məqsədi daşıyan geniş fəaliyyət proqramıdır. Planın ilk addımları atəşkəs elan edildikdən dərhal sonra etibarlı sülh və təhlükəsizlik üçün xüsusi tədbirlərin görülməsini tələb edir. Rusiya və Ukrayna havada, quruda və dənizdə atəşkəsə tam əməl etməyi öhdəsinə götürürlər. Atəşkəsə riayət edilməsi ilə bağlı üçüncü ölkələr tərəfindən nəzarətin təşkili dərhal müzakirə edilməlidir. Bu nəzarəti ABŞ-ın rəhbərliyi altında Ukraynanın müttəfiqləri həyata keçirəcək. Monitorinq əsasən peyklər, PUA-lar və digər texniki vasitələrlə məsafədən aparılacaq. Tərəflərin atəşkəs pozuntuları barədə hesabat verə biləcəyi və vəziyyəti düzəltmək üçün addımları müzakirə edə biləcəyi xüsusi mexanizm yaradılacaq.

Sülh planı humanitar və ərazi məsələlərinə dair bir sıra ciddi şərtlər irəli sürür. Rusiyanın bütün deportasiya olunmuş ukraynalı uşaqları geri qaytarması tələb olunur; bu proses beynəlxalq tərəfdaşlar tərəfindən nəzarət altında aparılacaq. Moskva və Kiyev hərbi əsirləri "hamı-hamıya" prinsipi ilə dəyişəcəklər, Rusiya isə saxlanılan bütün mülki şəxsləri azad edəcək. Ərazi məsələləri hazırkı təmas xətti əsasında müzakirə olunacaq. Davamlı atəşkəs əldə edildikdən sonra tərəflər humanitar yardım tədbirlərinə başlayacaq. Mətndə Ukraynanın suverenliyinin təsdiqlənəcəyi və Kiyevin heç bir halda neytrallığa məcbur edilməyəcəyi dəqiq göstərilir. Ukrayna nüvə silahından imtina öhdəliyini və Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsini yerinə yetirməyə davam edəcək.

Təhlükəsizlik sahəsində Ukraynaya ABŞ-ın və NATO Nizamnaməsinin 5-ci maddəsinə bənzər hüquqi cəhətdən təmin edilmiş təhlükəsizlik zəmanətləri veriləcək. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə və ölkənin müdafiə sənayesinə heç bir məhdudiyyət qoyulmayacaq. Avropa ölkələri və digər maraqlı dövlətlər Ukraynanın təhlükəsizliyinin təminatçıları olacaqlar. Ukrayna öz ərazisində müttəfiq qüvvələr yerləşdirmək hüququna malikdir. Əgər Alyansın bütün üzvləri razı olarsa, Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü mümkün sayılacaq. Ölkənin həm də Avropa İttifaqına üzv olacağı gözlənilir. Ərazi məsələləri Rusiya ilə danışıqlar yolu ilə, tam atəşkəs əldə edildikdən sonra həll ediləcək.

Plan mühüm infrastruktur obyektlərinə nəzarətin bərpasına da toxunur: Ukrayna ABŞ-ın iştirakı ilə Zaporojye AES üzərində nəzarəti bərpa edəcək, Kaxovka SES üzrə nəzarətin təhvil mexanizmi yaradılacaq. Ukrayna Dnepr çayı boyunca maneəsiz gəmi hərəkəti hüququ qazanacaq. Kiyev və tərəfdaşları iqtisadi əməkdaşlığı heç bir məhdudiyyət olmadan davam etdirəcəklər. Ölkə tam bərpa ediləcək və zərərin ödənilməsi üçün maliyyə kompensasiyası alacaq. Rusiya aktivləri isə Moskva Ukraynaya dəymiş ziyanı ödəyənə qədər dondurulmuş vəziyyətdə qalacaq. Rusiyaya qarşı sanksiyalar davamlı sülh əldə edildikdən sonra mərhələli şəkildə yumşaldıla bilər, lakin sülh razılaşması pozularsa, onlar yenidən bərpa ediləcəkdir. Avropada təhlükəsizlik məsələləri üzrə danışıqlar bütün ATƏT ölkələrinin iştirakı ilə başlayacaq.