Yüzlərlə insanın ölümünə səbəb olan hərbi təyyarə: "C-130"un qəzalarının statistikası

Ötən gün Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus "C-130" hərbi nəqliyyat təyyarəsi Azərbaycanın Gəncə şəhərindən qalxdıqdan sonra Gürcüstan ərazisində qəzaya uğradı. İlkin ehtimala görə, hava gəmisinin bütün üzvləri həlak olub. Təəssüflə bildiririk ki, bu hadisə Lockheed Martin tərəfindən istehsal edilən bu tip təyyarələrlə bağlı qeydə alınan ilk qəza deyil. Dünyanın fərqli ölkələrində xidmət edən "C-130 Hercules" seriyası on illərdir istifadə olunsa da, onun qəza statistikasında yüzlərlə insanın ölümü ilə nəticələnən faciəli hadisələr yer alır. Bu model təyyarələrin qəzaları nəticəsində indiyədək ümumilikdə 3,466 nəfər həyatını itirib.

"C-130" hərbi nəqliyyat təyyarələrinin tarixində ən böyük itkilərə səbəb olan hadisə 1992-ci il sentyabrın 26-da Nigeriyanın Laqos yaxınlığında baş verib. O zaman baş vermiş qəza nəticəsində ən azı 158 nəfər həlak oldu. Yüksək tələfatla nəticələnən digər bir hadisə 30 iyun 2015-ci ildə İndoneziyada qeydə alınıb. İndoneziya Hərbi Hava Qüvvələrinə təyin edilmiş C-130B təyyarəsi Suvondo aviabazasından qalxdıqdan sonra Medan yaşayış məntəqəsinə düşdü. Həmin qəzada təyyarədə olan 110 sərnişin və 12 ekipaj üzvünün hamısı həlak oldu. Bundan başqa, 11 fevral 2014-cü ildə Əlcəzair Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus C-130H-30 dağlıq ərazidə qəzaya uğradı; dörd ekipaj üzvü və 72 sərnişindən yalnız bir nəfər sağ qaldı.

Bu hərbi təyyarənin qəzaları dünyanın bir çox regionunda baş verib. Məsələn, 1 iyul 2012-ci ildə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinə aid C-130H2 meşə yanğınlarını söndürərkən Cənubi Dakotada qəzaya düşdü, altı nəfərlik ekipajdan iki nəfər xilas edildi. Cəmi dörd ay sonra, 2015-ci ildə, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin C-130J-30 hava gəmisi Əfqanıstanın Cəlalabad hava limanında qalxdıqdan qısa müddət sonra qəzaya uğradı. Təyyarədəki 11 nəfər və qəza yerində olan üç nəfər həyatını itirdi. Hindistanda (28 mart 2018-ci il, 5 nəfər ölüb) və Misirdə (altı ay sonra, 6 nəfər ölüb) də ardıcıl qəzalar yaşanıb. Tələfat baxımından böyük, lakin xilasedicilərin olduğu hadisə 4 iyul 2021-ci ildə Filippində baş verdi. Həmin qəzada 85 nəfərdən 40-ı xilas edildi.

Bütövlükdə son hesablamalar göstərir ki, hərbi modifikasiya edilmiş 327 C-130 təyyarəsi qəzaya uğrayıb və bu qəzalarda 3,466 nəfər ölüb. Bu təyyarə seriyası ilk uçuşunu 1954-cü ildə etsə də, zamanla müasir tələblərə uyğunlaşdırılıb və "C-130J Super Hercules" variantı ilə yenilənib. Hazırda bu təyyarə 70-dən çox ölkənin silahlı qüvvələrində fəaliyyət göstərir. Təyyarə əsasən hərbi yük və şəxsi heyətin daşınması, hava desantı əməliyyatları, tibbi təxliyə və humanitar yardım çatdırılması kimi fərqli məqsədlər üçün istifadə edilir. Qəzaların bu qədər çox olması onun funksionallığı ilə yanaşı, bu modelin uzun müddətli istifadəsi və qeyri-mükəmməl olduğu barədə də suallar yaradır.