TAP-ın Aİ-nin enerji təhlükəsizliyi üçün əhəmiyyəti arzu olunan əlavədən mütləq zərurətə çevrildi - Ceyms Şarp

Transadriatik qaz kəməri (TAP) ilə yekunlaşan Cənub Qaz Dəhlizi həmişə Avropa İttifaqına qaz tədarükü və enerji təhlükəsizliyinə vacib bir əlavə kimi baxılıb. Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı sabiq səfiri Ceyms Şarp TAP-ın kommersiya istismara verilməsinin beşinci ildönümü münasibətilə danışarkən bildirib ki, layihənin əhəmiyyəti zamanla tamamilə dəyişib. Sabiq səfirə görə, TAP-ın Aİ-nin enerji təhlükəsizliyi üçün əhəmiyyəti arzu olunan bir əlavədən mütləq zərurətə çevrilib.

Şarp qeyd edir ki, əvvəllər ümumi tədarük həcmində payı böyük olmasa da, TAP mənbələrin şaxələndirilməsinin vacib elementi idi. Bu, Xəzər regionundan Avropaya Rusiyadan asılı olmayan bir marşrut üzrə boru kəməri ilə qaz çatdırılmasını mümkün edən ilk layihə idi. Rusiyanın 2022-ci ilin əvvəlində Ukraynaya təcavüzü Azərbaycanın və onun tərəfdaşlarının nə qədər uzaqgörən olduğunu açıq şəkildə göstərdi. Azərbaycanın enerji tərəfdaşı kimi etibarlılığı heç vaxt şübhə doğurmayıb. bp şirkəti uzun illərdir burada uğurla fəaliyyət göstərir, müqavilələrin sabitliyindən və SOCAR ilə Azərbaycan hökuməti ilə konstruktiv münasibətlərdən faydalanır.

Lakin Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü və Aİ-nin Rusiya qazı idxalını azaltmaq səylərindən sonra Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş kimi dəyəri xüsusilə üzə çıxdı. Məhz Azərbaycan Cənub-Şərqi Avropa ölkələri üçün əvəzləyici qaz həcmlərinin əsas tədarükçüsünə çevrildi. TAP-a qoşulan Yunanıstan–Bolqarıstan interkonnektoru əvvəllər kiçik bir qol kimi görünsə də, sonradan Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropada Rusiya qazından asılılığı aradan qaldırmaq istəyən bir çox ölkə üçün həyati əhəmiyyət qazandı. Sabiq səfiri Azərbaycan tərəfindən göstərilən sürətli reaksiya təəssüratlandırıb. Ölkə ixrac həcmlərini artırdı, yeni razılaşmalar imzaladı və qazı əvvəlcədən nəzərdə tutulandan xeyli çox sayda ölkəyə çatdırmağın yollarını tapdı. Bu, etibarlı tərəfdaşın həqiqi göstəricisidir.

TAP-ın gələcək genişləndirilməsindən bəhs edən Şarp, layihənin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan, Türkiyə və onların tərəfdaşlarının müəyyən maliyyə risklərinin bir hissəsini üzərlərinə götürməli ola biləcəklərini vurğuladı. Türkmənistandan Transxəzər qaz kəməri vasitəsilə qazın əlavə olunması layihəni iqtisadi cəhətdən daha cəlbedici edə bilər. Həmçinin, Azərbaycanın Suriyaya qaz tədarükünə başlaması da maraqlı bir məqamdır. TAP bu prosesdə iştirak etmir və hələlik həcmlər böyük deyil, lakin bu, regionda Azərbaycanın artan rolunu nümayiş etdirir. Daha geniş sülh razılaşmaları əldə edildiyi təqdirdə bu rol daha da önəm qazana bilər, deyə Şarp fikrini yekunlaşdırıb.