Rüstəm Tahirov: "KOB-ların likvid girov baxımından məhdudiyyətləri var"

Azərbaycanda mikro, kiçik və orta sahibkarlıq (KOB) subyektlərinin, xüsusilə regionlarda yerləşənlərin likvid girovla bağlı ciddi məhdudiyyətləri mövcuddur. Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) Maliyyə Sektorunun Davamlı İnkişafı Departamentinin direktoru Rüstəm Tahirov Bakıda keçirilən "Asiya Kiçik və Orta Sahibkarlıq Monitorinqi 2025" seminarında bu barədə danışıb. O qeyd edib ki, KOB-ların maliyyələşdirilməsindəki əsas struktur məhdudiyyətləri iki mühüm sahə ilə əlaqədardır: maliyyə savadlılığı və girov təminatı. Bu iki amil kiçik və orta sahibkarların bank sistemindən kənarda qalma riskini artırır və onların böyüməsinə mane olur.

R. Tahirovun sözlərinə görə, əlavə struktur məhdudiyyətlər ilk növbədə maliyyə savadlılığı ilə bağlıdır. Mərkəzi Bankın KOB-larla apardığı sorğular göstərir ki, onların təxminən üçdə birinin kreditorlar tərəfindən təklif olunan maliyyə məhsulları haqqında məlumatı məhduddur və ya çox azdır. Məlumatın az olması onların düzgün məhsul seçməsinə və kreditorlarla səmərəli əməkdaşlıq qura bilməsinə mane olur. Bu, nəticədə KOB-ların ehtiyaclarına uyğun maliyyə alətlərindən lazımi şəkildə yararlana bilməməsi deməkdir.

İkinci əsas məsələ girov təminatı məhdudiyyətidir. Xüsusən regional ərazilərdə fəaliyyət göstərən KOB subyektləri likvid girov təminatı tapmaqda çətinlik çəkirlər. Hazırda kreditlərin 80%-dən çoxunun girov əsasında verilməsi müşahidə edilir. Bu vəziyyət, hətta həyat qabiliyyətli kiçik müəssisələrin də likvid girovları olmadığı üçün maliyyə sistemindən kənarda qalmasına gətirib çıxarır. Digər məhdudiyyətlər KOB sektorunda zəif maliyyə idarəetməsi və hesabatlılıq təcrübələri, eləcə də inkişaf etməmiş müstəqil mühasibatlıq və audit infrastrukturu ilə əlaqədardır. Həmçinin, girovun bərpası üçün qeyri-kafi ləğvetmə çərçivəsi də problem yaradır, çünki bu proses vaxt və xərc tələb edir.

AMB rəsmisi bütün bu məhdudiyyətlərin daha yüksək informasiya asimmetriyasına səbəb olduğunu vurğulayıb. Bu vəziyyət kreditin daha yüksək dəyərinə və kredit ərizələrinin daha çox rədd edilməsinə gətirib çıxarır, nəticədə KOB maliyyələşdirmə boşluğu yaranır. Mərkəzi Bank maliyyə qurumları üçün əlverişli mühit yaratmaq məqsədilə prudensial alətlərindən istifadə edir. Məsələn, KOB-lar üçün risk çəkili aktivlər hazırda 50% təşkil edir. Bu göstərici "benchmark" standartları ilə müqayisədə ən əlverişli variantlardan biridir. AMB maliyyə qurumları ilə onların strategiyaları və biznes modelləri haqqında danışaraq, biznes kreditləşməsini stimullaşdırmağa çalışır, xüsusilə də KOB kreditləşməsini.