Bakıda ilk dəfə Belçika müstəmləkəçiliyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilir

Belçika müstəmləkəçiliyinə həsr edilən beynəlxalq tədbir ilk dəfə Azərbaycanın paytaxtı Bakıda keçirilir. Bu konfransda Belçikanın keçmiş müstəmləkələri – Konqo Demokratik Respublikası, Ruanda və Burundidən nümayəndələr, diplomatlar və rəsmi şəxslər iştirak edirlər. Ümumilikdə 8 ölkədən beynəlxalq hüquq üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssislər, tarixçilər, tədqiqatçılar, vətəndaş cəmiyyəti fəalları və reparasiya məsələləri üzrə ekspertlər qatılıb. İştirakçılar Belçikanın müstəmləkə cinayətlərini, onun neokolonial siyasətini və müstəmləkəçilikdən irəli gələn kompensasiya (reparasiya) məsələlərini müzakirə edirlər. Bakı Təşəbbüs Qrupu bu mühüm hadisə barədə məlumat yayıb. Konfransın əsas məqsədi tarixi ədalətsizliyə görə kompensasiya tələblərini beynəlxalq səviyyədə gündəmə gətirməkdir.

Bakı Təşəbbüs Qrupu beynəlxalq hüquq çərçivəsində Belçikanın keçmiş müstəmləkələrində törətdiyi cinayətlərə görə kompensasiya tələbinin beynəlxalq səviyyəyə çıxarılması istiqamətində fəaliyyət göstərir. Qrup bu mövzunun beynəlxalq təşkilatların gündəliyinə salınmasını hədəfləyir. Tarixi faktlar Belçika müstəmləkəçiliyinin dəhşətli nəticələrini ortaya qoyur. Konqo Demokratik Respublikasında müstəmləkə siyasəti 10 milyon insanın ölümünə səbəb olub. Bundan başqa, on minlərlə insan əlil qalıb, ölkənin mədəni sərvətləri isə tamamilə talan edilmişdi. Bu rəqəmlər Belçikanın törətdiyi cinayətlərin miqyasını göstərir və təzminat tələblərini əsaslandırır.

Belçikanın siyasəti Ruanda və Burundidə də ciddi problemlər yaratdı. Məsələn, 1933-cü ildə Belçika 600 min etnik kimlik kartı payladı. Bu addım etnik bölünməni dərinləşdirdi. Nəticədə 1972 və 1994-cü illərdə baş verən soyqırımlara zəmin yarandı. Müstəmləkə dövrünün daha bir faciəsi 1940-1950-ci illərə aiddir; bu illərdə 20 min métis uşaq ailələrindən zorla alınıb Belçikaya aparılmışdı. Hazırda Belçikada yerləşən Tervuren Muzeyində müstəmləkə dövründə talan edilmiş 180 min artefakt saxlanılır. Bu artefaktların 40 mindən çoxu Ruandadan aparılmış mədəni nümunələrdir. Bu, mədəni varidatın geri qaytarılması məsələsini də aktuallaşdırır.

Beynəlxalq təşkilatlar bu məsələyə laqeyd qalmayıb. BMT 2019-cu ildə bir hesabat dərc edərək Belçikanın müstəmləkə altında saxladığı ölkələrə vurduğu ziyanın araşdırılması üçün xüsusi komissiyanın yaradılmasını tövsiyə etdi. Həmçinin, arxivlərin açılması və reparasiyaların ödənilməsi zərurəti qeyd olunur. Hesabatda Konqo Demokratik Respublikası üçün 500 milyard avro, Burundi üçün isə 36 milyard avro təzminat tələb edilir. Belçika hazırda da keçmiş müstəmləkə ərazilərində neokolonial istismar siyasətini davam etdirir. Ölkə xüsusilə kobalt mədənlərinin 80 faizinə nəzarəti saxlayaraq iqtisadi resursları istismar edir.