Azərbaycan meşə örtüyünü artırmaqla kənd təsərrüfatında emissiyaları sabitləşdirməyi planlaşdırır

Azərbaycan dekarbonizasiya məqsədlərinə çatmaq üçün meşə sahəsinin genişləndirilməsini mərkəzi element kimi görür. Bu siyasət Kənd Təsərrüfatı, Torpaqdan İstifadənin Digər Növləri və Meşəçilik (AFOLU) sektorunda karbon udulmasını xeyli artıracaq. Yenilənmiş "Milli Səviyyədə Müəyyən Edilmiş Töhfələr" (NDC 3.0) hesabatı göstərir ki, AFOLU ölkədə ən böyük işəgötürəndir və 2022-ci ildə əhalinin 36%-ni işlə təmin edib. 2000-ci ildən bəri kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı illik orta hesabla təxminən 11% artım tempinə malikdir. Torpaq mövcudluğu və qida məhsullarına olan tələbat bu artımın davam edəcəyini göstərir.

2022-ci ildə kənd təsərrüfatı torpaqlarının ümumi sahəsi təxminən 4,8 milyon hektar, mal-qaranın sayı isə 10,5 milyon baş olub. Heyvandarlıq və kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının genişlənməsi aqrar sənayenin karbon izinin artmasına səbəb oldu. Kənd təsərrüfatının ümumi emissiyası 8 milyon ton CO2 ekvivalentinə çatıb. Karbon dioksid emissiyaları əsasən kənd təsərrüfatı texnikasında dizel yanacağının istifadəsi ilə bağlıdır. Metan və azot oksidi isə heyvandarlıqdan, xüsusən gövşəyən heyvanlarda bağırsaq fermentasiyası və peyinin parçalanması ilə yaranır. Emissiyalara ən böyük töhfə - 64% - bağırsaq fermentasiyasının payına düşür, enerji istifadəsi isə 16% təşkil edir. İribuynuzlu mal-qara metan emissiyalarının 67%-ni, qoyunlar isə 27%-ni təmin edir, bu da heyvandarlığın əhəmiyyətini vurğulayır.

Meşə ərazilərini əhatə edən Torpaqdan İstifadə sistemi (LULUCF) tullantıları karbon toplanması prosesi vasitəsilə qismən kompensasiya edir. 2022-ci ildə LULUCF 5,2 milyon ton CO₂ ekvivalentinin xalis udulmasını təmin etdi, bunun 3,6 milyon tonu 1,04 milyon hektar sahəsi olan meşələrin payına düşür. Hesabata görə, kənd təsərrüfatı istehsalının artmasına baxmayaraq, LULUCF çərçivəsində meşə ərazilərinin genişləndirilməsi tullantıların sabitləşdirilməsinin əsas vasitəsi olaraq qalacaq. 2026-cı ilə qədər meşə sahəsinin 30 min hektar artacağı və meşə örtüyünün 12,3%-ə çatacağı gözlənilir. Bu strategiya meşə zonalarının genişləndirilməsini və dayanıqlı kənd təsərrüfatı təcrübələrinin tətbiqini özündə birləşdirir.

AFOLU sektorunda emissiyaların azaldılması üçün enerji istehlakına və heyvandarlığa yönəlmiş tədbirlər planlaşdırılır. Əsas istiqamət qabaqcıl yem əlavələri və rasionların tənzimlənməsi yolu ilə metan emissiyalarının azaldılmasıdır. Lakin mal-qaranın xeyli hissəsi sərbəst otladığı üçün bu tədbirlərin təsiri məhdud qala bilər. Əlavə olaraq, peyindəki emissiyaları azaltmaq üçün orta və böyük miqyaslı kompostlaşdırma qurğularının yaradılması nəzərdə tutulur. Kənd təsərrüfatı texnikasının dizel yanacağından elektrik alternativlərinə keçirilməsinə dair də böyük emissiya azaltma potensialı mövcuddur. Bu, traktorlara, suvarma sistemlərinə, nasoslara və soyuducu qurğulara aiddir, lakin enerji doldurma infrastrukturu tələb edir. NDC qeyd edir ki, meşə sahələrinin genişləndirilməsi digər sektorlardakı emissiyaları kompensasiya etmək üçün də istifadə ediləcək və 2035-ci ilə qədər milli inkişaf məqsədlərinə çatmağa kömək edəcək. Bu tədbirlərin uğuru kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının qorunmasından asılıdır və böyük kapital qoyuluşları tələb edəcək.