Azərbaycan Konstitusiyası zamanın sınağından çıxıb, siyasi, hüquqi və sosial sistemin modernləşdirilməsi üçün bir alətə çevrilib - Azər Qarayev

Politoloq Azər Qarayev bildirir ki, 12 noyabr Konstitusiya Günü müasir, müstəqil və hüquqi dövlətin formalaşmasını simvolizə edən vacib dövlət bayramlarından biridir. O, qeyd edir ki, 2025-ci il üçün bu gün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Prezident İlham Əliyevin sərəncamına əsasən, cari il "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilib. Bu, ölkənin tarixi yolunun davamlılığını vurğulamaqla yanaşı, Əsas Qanunun qəbulunun 30 illik yubileyinə xüsusi mənəvi dəyər qatır. Qarayevin sözlərinə görə, üç onillik ərzində Azərbaycan Konstitusiyası zamanın sınağından çıxıb. Eyni zamanda, o, ölkənin siyasi, hüquqi və sosial sisteminin modernləşdirilməsi üçün bir alətə çevrilib.

1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa edən Azərbaycan yeni dövlətçilik üçün möhkəm qanunvericilik və institusional baza qurmaq ehtiyacı ilə üz-üzə qalmışdı. Öz Konstitusiyasının qəbul edilməsi gənc dövlət qarşısında duran ən vacib vəzifə oldu. Layihə üzərində işlərə 1992-ci ildə başlanıldı. Lakin 1995-ci ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin ölkə rəhbərliyinə qayıdışından sonra sənədin hazırlanması prosesi daha sistemli və tam xarakter aldı. Onun rəhbərliyi altında konstitusiya komissiyası yaradıldı. Bu komissiya müstəqillik ruhuna və müasir demokratik tələblərə cavab verən Əsas Qanun layihəsini hazırladı. 12 noyabr 1995-ci ildə Konstitusiya ümumxalq referendumunda qəbul edildi. Bu gün yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu və demokratik prinsipləri, qanunun aliliyini, eləcə də **vətəndaşların hüquqlarını təsbit etdi**.

Heydər Əliyev Əsas Qanunun əhəmiyyətini dəfələrlə qeyd edib. O, demişdi: "Biz Azərbaycanın bu günü, gələcəyi üçün çox böyük bir sənəd - siyasi, hüquqi sənəd yaratmışıq. Bizim Konstitusiya layihəsinin ən mühüm əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu, ilk, tamamilə sərbəst, müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasıdır." 1995-ci il Konstitusiyası Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq demokratik, dünyəvi və hüquqi dövlətin əsas prinsiplərini müəyyən etdi. O, hakimiyyətin bölünməsi sistemini təsbit etdi, həmçinin vətəndaşların bərabərliyini və şəxsi hüquq və azadlıqlarının təminatlarını gücləndirdi.

Konstitusiyanın müddəaları 2002, 2009 və 2016-cı illərdə keçirilən konstitusiya referendumları vasitəsilə təkmilləşdirilib və inkişaf etdirilib. Bu dəyişikliklər dövlətin siyasi və iqtisadi transformasiya mərhələlərini əks etdirirdi. Bu addımlar institusional sabitliyi gücləndirməyə, demokratik institutları möhkəmləndirməyə və **vətəndaş hüquqlarının genişləndirilməsinə** yönəlmişdi. Konstitusiya inkişafının mərkəzində insan, onun hüquq və azadlıqları dayanır. Əsas Qanun bəyan edir ki, "dövlətin ali məqsədi insanın və vətəndaşın hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsidir." Müstəqil məhkəmə hakimiyyətinin yaradılması, Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması, dövlət orqanlarının şəffaflıq və hesabatlılığının artırılması- bütün bunlar 1995-ci il Konstitusiyasının ruhunda inkişaf edib. Konstitusiyanın 30 illik yolu dövlətçiliyin tədricən möhkəmlənməsi və milli suverenliyin təsbit edilməsi tarixidir. Xüsusi diqqət Konstitusiyanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasından sonrakı dövrdəki roluna yönəldilir. İndi onun müddəaları ölkənin bütün ərazisində tətbiq olunur. **Konstitusiya sadəcə norma toplusu kimi çıxış etmir**, o, müasir Azərbaycanın siyasi fəlsəfəsinin əksidir.

Azər Qarayev əlavə edir ki, 2025-ci ilin "Konstitusiya və Suverenlik ili" elan olunması bu yolun təbii davamı hesab edilir. Prezident İlham Əliyevin sərəncamında qeyd olunur ki, qərar Konstitusiyanın 30 illiyi və Vətən Müharibəsində tarixi Qələbənin 5 illiyi ilə bağlı qəbul edilib. Bu, dövlət suverenliyi ilə konstitusiya quruculuğu arasındakı ayrılmaz əlaqəni simvolizə edir. "Konstitusiya və Suverenlik ili" çərçivəsində maarifləndirmə proqramları, elmi konfranslar və hüquqi mədəniyyətin inkişafına dair nəşrlər daxil olmaqla, bir tədbirlər planı təsdiq edilib. Bu təşəbbüslər qanuna hörmətin gücləndirilməsinə, vətəndaş məsuliyyətinin formalaşmasına və hüquqi savadın artırılmasına yönəlib. Əsas ideya Konstitusiyanın yalnız 30 il əvvəl qəbul edilmiş sənəd deyil, cəmiyyətin və dövlətin inkişafını müəyyən edən canlı mexanizm olduğunu göstərməkdir.