AQP: Əsas iş yeri üzrə fəaliyyət göstərməyən qiymətləndirici təşkilatlar formal qurumlar sayılmalıdır

Azərbaycan Qiymətləndiricilər Palatası (AQP) əlavə iş yeri əsasında fəaliyyət göstərən qiymətləndirici təşkilatların formal qurumlar hesab edilməsini təklif edir. Palatanın açıqlamasına görə, quruma üzvlük yalnız daimi (əsas iş yeri üzrə) qiymətləndiriciləri olan təşkilatlara verilməlidir. Bu yanaşma qiymətləndirmə bazarının sağlamlaşdırılması, peşənin nüfuzunun qorunması və xidmətin keyfiyyətli olmasının təmin edilməsi üçün çox lazımdır. AQP bu addımlarla bazarda şəffaflığı və hesabatlılığı artırmağı hədəfləyir.

AQP bildirir ki, qiymətləndirmə işi fərdi deyil, institusional məsuliyyət prinsipi əsasında həyata keçirilməlidir. Hər bir təşkilat öz tərkibində sertifikatlı və daimi nəzarətdə olan qiymətləndiricilərdən ibarət komanda yaratmalıdır, üstəlik bu qiymətləndiricilər həmin qurumda əsas iş yeri üzrə çalışmalıdırlar. Əks halda, məsuliyyət ünvanı itir, hesabatlılıq zəifləyir və bazarda qeyri-şəffaf bir mühit yaranır. Qiymətləndirmə fəaliyyəti təkcə iqtisadi xidmət deyil, eyni zamanda ictimai etimad və peşəkar məsuliyyət üzərində qurulan bir ixtisas sahəsidir.

Qiymətləndirici təşkilatın statusu sadəcə hüquqi qeydiyyatla müəyyən olunmur. Onun peşəkar mövcudluğu əsas iş yeri üzrə fəaliyyət göstərən, sertifikatlı və məsuliyyət daşıyan qiymətləndiricilərin olması ilə təsdiqlənir. Əsas iş yeri üzrə qiymətləndiricisi olmayan hüquqi şəxslər praktikada vasitəçi və ya formal daşıyıcı rolunda çıxış edirlər. AQP-yə görə, bu, qanunun mahiyyətinə və peşə prinsiplərinə ziddir. Əmək Məcəlləsi bütün əmək münasibətlərinə aid olsa da, qiymətləndirmə məhdudlaşdırılmış ixtisas sahəsi olduğu üçün burada xüsusi normativ tənzimləmə tətbiq edilir. AQP-nin Etik Davranış Qaydaları əmək hüququna zidd deyil, əksinə, peşə davranışını və institusional məsuliyyəti tənzimləyir.

Palata vurğulayır ki, bu prinsip beynəlxalq təcrübəyə uyğundur. Bir çox ölkədə yalnız daimi işçi statusuna malik, sertifikatlı qiymətləndiricilərin fəaliyyətinə icazə verilir. Bu model məsuliyyətin şəffaflığını gücləndirir, etibarı artırır və xidmətin keyfiyyətini yüksəldir. AQP-nin əsas məqsədi cəzalandırmaq deyil, qiymətləndirmə mühitini daha şəffaf, məsuliyyətli və etibarlı bir sistemə çevirməkdir. AQP-nin fikrincə, bu yanaşma nəticəsində bazarda real qiymətləndirici təşkilatlar möhkəmlənəcək, formal qurumların təsiri azalacaq və qiymətləndirmə sənədlərinə ictimai etimad artacaq.

Qeyd edilir ki, bəzən qiymətləndirici təşkilatlarda yalnız bir qiymətləndiricinin fəaliyyət göstərməsi müşahidə olunur. Lakin "Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında" Qanuna əsasən, qiymətləndirmənin 10 istiqaməti var. Yalnız bu istiqamətlər üzrə sertifikatlı qiymətləndiriciləri olan təşkilatlar müvafiq fəaliyyətlə məşğul ola bilərlər. Başqa təşkilatlar həmkar müəssisələrin qiymətləndirməsinə yekun rəy verə bilsələr də, onların qiymətləndiriciləri ilə ikinci iş yeri üzrə müqavilə bağlanması qeyri-peşəkarlığın və qeyri-şəffaflığın davam etməsinə gətirib çıxarır ki, bu da yolverilməzdir.