AİB Azərbaycanda KOB-ların maliyyələşmə tendensiyaları barədə məlumat yayıb

Asiya İnkişaf Bankının (AİB) "Asiyanın kiçik və orta biznesinin monitorinqi 2025" (ASM 2025) hesabatına görə, Azərbaycanda mikro, kiçik və orta biznes (KOB) 2024-cü ildə bank maliyyələşməsinə çıxış əldə etməyə davam edib. 2024-cü ildə KOB-lara verilən bank kreditlərinin ümumi həcmi 6,5 milyard manata çatıb. Bu, əvvəlki illə müqayisədə 2 faiz artım deməkdir. Lakin artım tempi 2023-cü ildəki 12,1 faizlik göstəricidən xeyli aşağı düşüb.

Artımın zəifləməsinin əsas səbəbi faiz dərəcələrinin yüksəlməsi ilə bağlıdır; KOB kreditləri üzrə faiz dərəcələri 2023-cü ildəki 12,1 faizdən 2024-cü ildə 14,8 faizə qalxıb. Nəticədə, KOB kreditlərinin ümumi bank kreditləşməsindəki payı da azalıb. 2023-cü ildə 27,5 faiz olan bu pay 2024-cü ildə 23,6 faizə enib. KOB-ların ölkənin Ümumi Daxili Məhsulundakı (ÜDM) payı isə 5,1 faiz təşkil edib. Bu rəqəmlər göstərir ki, KOB maliyyələşməsinin ümumi həcmi artsa da, onun bank portfelindəki nisbi əhəmiyyəti azalıb.

KOB kreditlərinin paylanmasında regionlararası dəyişikliklər diqqət çəkir. Kreditlərin 62,5 faizi Bakıda qeydiyyatdan keçmiş şirkətlərə verilib. Buna baxmayaraq, paytaxtın ümumi kredit portfelindəki payı son beş ildə əhəmiyyətli dərəcədə azalıb; 2019-cu ildə bu rəqəm 78,5 faiz idi. Eyni zamanda, Bakıdan kənarda yerləşən mikro, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinə (MKOS) verilən kreditlərin payı 2019-cu ildəki 21,5 faizdən 2024-cü ildə 37,5 faizə yüksəlib. Digər tərəfdən, KOB sektorunda problemli kreditlərin (NPL) payı artıb. 2023-cü ildə 3,7 faiz olan bu göstərici 2024-cü ildə 4,7 faizə çatıb. Bu göstərici ümumi bank kreditləri üzrə 2,4 faizlik NPL səviyyəsini üstələyir. Problemli kreditlərin artımı kiçik biznes üçün maliyyə risklərini göstərir.

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) biznes kreditləşməsində dollarsızlaşdırmanı özünün prioritet istiqamətlərindən biri kimi saxlayır. Bu sahədə irəliləyiş əldə olunub. Belə ki, ABŞ dolları ilə verilən KOB kreditlərinin payı 2024-cü ildə 2,7 faiz bəndi azalaraq 16,0 faizə düşüb. Hesabatda həmçinin İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun (İKZF) fəaliyyəti də qeyd olunur. Fond 2024-cü ildə 183,6 milyon manat həcmində zəmanətli kreditlər təqdim edib, bu da 2023-cü illə müqayisədə 33,6 faiz çoxdur. İKZF qaydalarına görə, zəmanətli kreditin minimal məbləği 30 000 manatdır, bir borcalan üçün ümumi kredit məbləği isə 5 milyon manat limitini keçə bilməz. Zəmanət məbləğləri bir borcalan üçün minimum 15 000 manatdan maksimum 3 milyon manata qədər dəyişir, qarşılıqlı əlaqəli borcalan qrupları üçün isə bu rəqəm 6 milyon manata çatır.